Kan een ontsleutelplicht voor verdachten worden ingevoerd?

Kinderporno- of terrorisme-verdachten kunnen in Nederland straks gedwongen worden om mee te werken bij het ontsleutelen van bestanden op systemen, las ik bij Tweakers. De minister wil een wetsvoorstel indienen waarmee er celstraf moet komen te staan op het weigeren zo’n bevel op te volgen. En dat roept dan meteen de vraag op: hoe past dit binnen het principe dat je niet mee hoeft te werken aan je eigen veroordeling?

Het “nemo tenetur”-beginsel uit het strafrecht bepaalt dat niemand kan worden gedwongen om tegen zichzelf te getuigen of een bekentenis af te leggen. Mede hierom krijg je als verdachte de “cautie”, een waarschuwing dat je niet verplicht bent te beantwoorden. En ook hierom staat in de huidige strafvorderingswet dat je als verdachte niet kan worden bevolen om dingen te ontsleutelen.

Wel moet je natuurlijk als verdachte tolereren dat de politie dan zélf gaat snuffelen en zoeken naar dingen. Weiger je de kluis met daarin het bewijs te openen, dan mag men een slotenmaker met thermische lans inschakelen. Het probleem met digitale kluizen (encryptie) is dat er geen thermische lans is. Openmaken is onmogelijk als iemand een béétje z’n best doet met het wachtwoord. Vandaar het idee, nou dán moeten we hem toch kunnen dwingen?

Bert-Jaap Koops deed onderzoek naar de reikwijdte van het nemo-teneturbeginsel. Hij noemt vier factoren die door het Hof van Justitie worden meegenomen in de bepaling of sprake is van een toegestane inbreuk:

1. de aard en mate van dwang;

2. het gewicht van het publiek belang;

3. de aanwezigheid van relevante waarborgen in de procedure;

4. de manier waarop het afgedwongen materiaal wordt gebruikt.

In het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk zijn regelingen ingevoerd waarbij het inderdaad strafbaar is om niet mee te werken aan decryptie als verdachte. In theorie voldoen die regelingen, want zoals de bovenstaande factoren laten zien zitten er allerlei belangenafwegingen in. Als je daaraan voldoet, dan is geen sprake van een ongerechtvaardigde inbreuk op het rechtsbeginsel.

Algemeen aanvaard is dat het zwijgen van de verdachte kan worden gebruikt in de waardering van ander bewijs. In een rechtszaak over kinderporno werd het zwijgen van de verdachte gebruikt als bewijs van zijn intenties met het binnenhalen daarvan (dat is relevant voor de vraag of het per ongeluk dan wel opzettelijk gebeurde). Je zou een decryptieplicht binnen die regel kunnen positioneren, en dan zeg je dus: u mág zwijgen over uw sleutel maar de rechter kan dat dan de doorslag laten geven als er twijfel is.

Je kunt ook nóg verder gaan en gewoon expliciet een paar jaar celstraf zetten op het weigeren gegevens te ontsleutelen. Of, ietsiepietsie subtieler, bepalen dat als je toch al veroordeeld wordt je extra straf krijgt voor het niet ontsleutelen. In die laatste situatie kun je nog steeds gewoon vrijuit gaan als er geen bewijs is, maar is er verder genoeg bewijs dan ga je dus nog langer de bak in.

Oké, allemaal juridisch vast wel ergens in te bouwen. Maar heeft het zín? Het lijkt me vandaag de dag nóg makkelijker dan begin jaren nul (toen deze discussie ook speelde) om onkraakbare of zelfs ondetecteerbare encryptie in te zetten. Daar staat tegenover dat menig crimineel gewoon dom is en dus niet weet hoe dat moet. Daarmee zou het middel toch in de praktijk inzetbaar kunnen zijn. Maar goed, zelfs een domme crimineel kan nog bedenken dat “ik ben het wachtwoord vergeten, sorry” een prima verweer is. En dan?

En wat Bits of Freedom zegt: het is een schijnoplossing. Er zijn maar zó weinig zaken waarbij dit het cruciale probleem is.

Arnoud

Kent u onze boekenserie Deskundig en praktisch juridisch advies al? Webwinkels, hosting, software, security en meer!

Gerelateerde berichten:

• Een wachtwoord is als een bekentenis (12/03/12 14:42)
• FBI verkreeg toegang tot iPhone X door ontgrendeling met gezicht via Face ID (09/10/18 08:12)
• Nieuwe maatregel in strijd tegen kinderpornografie (28/11/12 09:08)
• Ja, je mag een verdachte (licht) dwingen zijn vinger op zijn telefoon te zetten (16/02/21 08:16)
• Mag een maildienst met encryptie onkraakbaar zijn? (24/11/14 08:15)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.