25 November 2005: een monumentale sneeuwdag

Het is vandaag op de kop af 14 jaar geleden dat met name het midden en oosten van Nederland werden getroffen door een sneeuwsituatie, die ook tegenwoordig tijdens verjaardagen en andere bijeenkomsten de tongen nog steeds in beroering brengt.

Niemand herinnert zich nog iets van de herfst van 2005, behalve dan die ene dag. Zelfs het feit dat Angela Merkel in november 2005 de eerste vrouwelijke bondskanselier van Duitsland werd, zijn de meeste al lang vergeten. Maar als het over de sneeuw van 25 november 2005 gaat, dan vertellen de mensen die het hebben meegemaakt er ook nu nog vol vuur over.

Het begon warm
De maand begon extreem zacht met op 3 november in Arcen nog een maximumtemperatuur van 19,4 graden. De eerste 10 dagen verliepen hoe dan ook superzacht, met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 11,3 graden en een gemiddelde maximumtemperatuur van 14,8 graden. Halerwege de maand pas vlakte het wat af tot een meer normaal niveau voor de tijd van het jaar. De straalstroom op de oceaan begon flink te meanderen. Af en toe ontstonden ten westen van de Britse eilanden steile ruggen. Aan de voorzijde daarvan kon dan in onze omgeving met een naar noord draaiende bovenstroming koudere lucht binnenstromen over een nog warme zee.

Noordelijke wind
Iets dergelijks gebeurde rond de 25e. Weer dook boven de oceaan een hogedrukgebied op. Boven het westen van Europa kwam hoog in de atmosfeer een noordelijke wind te staan die koude lucht naar het zuiden blies. Er trok een lagedrukgebied mee dat op 25 november bij de noordwestpunt van Nederland aankwam. Daar omheen draaide koude lucht (-6 graden op 1500 meter en -35 graden op 5 kilometer hoogte) vanuit Engeland vooral het midden en zuiden van Nederland binnen. Het ging die gebieden bovendien hard waaien uit west tot zuidwest, met aan zee enige tijd een zuidwesterstorm. In het noorden was de lucht wat minder koud en was het veel rustiger.

Lastige verwachting
Gezien de warme voorgeschiedenis leek de verwachting, toe we de situatie voor de 25e de dag tevoren bekeken een ABC-tje. Met een occlusiefront van west naar oost over het midden van het land, zou het daar flink regenen (er konden tientallen millimeters vallen – een enkel model ging zelfs voor 100 millimeter!), en in het noorden en ook zuiden zag het er beter uit. Verder dus die wind, die aan zee enige tijd stormkracht kon bereiken. Een ruige herfstdag dus.

Sneeuw!
Toch kwam hoofdmeteoroloog Peter Kerkmans van die dag met een bijzonder konijn uit de hoge hoed. Hij verwachtte namelijk dat de neerslag wat dieper in het binnenland in sneeuw zou overgaan. En dan zou er veel vallen: plaatselijk meer dan 25 centimeter. Omdat we die maand van de winter nog maar weinig hadden meegekregen, werd de verwachting met ongeloof onthaald.

Het werd een onrustig dagje. In de weerkamer werd over niets anders meer gediscussieerd en ook mensen van andere afdelingen, tot de toenmalige directeuren aan toe, meldden zich bij Peter om hem op andere gedachten te brengen. Maar hij hield stand en de sneeuwval bleef staan.

Gespannen
Zelf had ik die middag en avond radiodienst. Overal waar ik de verwachting vertelde, werd verbaasd en vol verbazing gereageerd. Tegelijkertijd ging de verwachting als een lopend vuurtje het land door en van alle kanten werden we met vragen bestookt. Het moest alleen nog gebeuren. Die avond ging ik gespannen slapen en toen ik ’s nachts het koufront met regen en wind hoorde overkomen ging ik toch even uit bed om alvast te kijken. Er joegen overduidelijk natte sneeuwvlokken door onze straat in Nijmegen. Het vertrouwen in de verwachting voor de volgende dag nam flink toe.

De volgende ochtend bij het opstaan, regende het hard. Slechts een enkele natte sneeuwvlok kon ik tussen de regendruppen door ontwaren. Het waaide hard. Hadden de collega’s die de sneeuwverwachting ter discussie stelden toch gelijk, dacht ik nog. Het kan ook helemaal niet. Sneeuw met zo’n harde wind van de nog warme zee.

Tropische regen
Onderweg naar Wageningen was de regen af en toe bijna tropisch qua intensiteit, met wel steeds die fragmenten van natte sneeuwvlokken erin. Ik zocht Omroep Gelderland op mijn autoradio op, om te horen hoe mijn collega’s tegen de situatie zouden aankijken. Daar was er alleen maar aandacht voor de A50 tussen Arnhem en Apeldoorn. Op de hogere delen van de Veluwe, waar die snelweg het verkeer overheen leidt, bleek het al wel te sneeuwen. En zo hard, dat vrachtwagens de bult niet meer overkwamen. Het verkeer stond er over de volle lengte vast en omdat sneeuwploegen er niet meer bij konden komen, was er geen beweging meer in te krijgen.

Sneeuw breidde uit
Eenmaal in Wageningen aangekomen, bleek het gebied met sneeuwval zich uit te breiden. Niet alleen de Veluwe, maar ook het oosten van het land kwam er vol in. Mijn vriendin belde om te melden dat er door onze straat in Nijmegen steeds auto’s met een dikke sneeuwlaag erop voorbijreden, afkomst uit het 5 kilometer verderop en 65 meter hoger gelegen Berg en Dal. In Nijmegen zelf regende het nog, maar werd het aandeel natte sneeuwvlokken gestaag groter.

Hoe groot de weerverschillen in een land zo klein als Nederland kunnen zijn, bleek ook op andere manieren. In het westen regende het en stond een wester- tot zuidwesterstorm. Hoek van Holland noteerde een windstoot van 173 kilometer per uur. Tegelijkertijd was het in het noorden droog en scheen de zon bij niet meer dan een zwakke tot matige wind. Niet eerder kregen we zoveel mailtjes vanuit het noorden van het land om voor dat grote weerverschil aandacht te vragen.

Zou het wit worden?
Naarmate de dag vorderde, spitste de situatie zich toe. Omdat de wind langzaam zuidwestelijker en zelfs zuidelijker werd, kwam in een groot deel van Nederland de aanvoer van relatief zachte lucht tot staan. De doorvallende neerslag deed de rest. Ook in Wageningen wachtten we vol spanning tot de almaar vallende regen in sneeuw zou overgaan. Rond half 4 ’s middags was het zover. Op een rijtje keken we naar buiten om te zien of het, na al die regen ook wit zou worden. We werden niet lang in spanning gehouden. Het sneeuwde zo hard dat het 5 minuten later, ondanks al het water dat overal nog stroomde, totaal wit was in onze omgeving. Binnen de kortste keren lag er een dikke laag sneeuw en was de moedige verwachting van een dag eerder helemaal uitgekomen.

Op de weg was er in de sneeuwgebieden intussen vrijwel niets meer mogelijk. Het verkeer zat totaal vast en, ook al deed maar een deel van het land mee, toch stond er die avond 800 kilometer file. De A50 stond nog steeds helemaal vast. Er werden dekens en soep uitgedeeld. Sommige mensen konden er uiteindelijk pas na 24 uur uit hun penibele situatie bevrijd worden.

Bomen braken af
De natte sneeuw was zo zwaar dat op de Veluwe veel bomen met hun toppen naar de grond bogen, omvielen of afbraken. Jaren later was de schade van die dag nog duidelijk te zien. Op de hogere delen viel plaatselijk zo’n 40 centimeter. In het lager gelegen oosten van het land liep de sneeuwdikte in de loop van de avond ook tot tussen 20 en 25 centimeter op. Daar stortten uiteindelijk diverse platte daken in onder de druk van de zware sneeuwlaag. De sneeuwval breidde zich uiteindelijk zelfs tot over het zuiden van Nederland uit.

Neerslaghoeveelheden
Indrukwekkend waren de totale neerslaghoeveelheden. In de zwaarst getroffen strook van west naar oost over het midden van het land viel op uitgebreide schaal tussen 30 en 60 millimeter neerslag. Plaatselijk viel zelfs meer dan 90 millimeter, afhankelijk van de gesteldheid van het terrein. Het duurde tot diep in de nacht voordat de laatste files waren opgelost en ook de volgende dag bleef de situatie problematisch omdat in het midden van het land nieuwe sneeuwbuien vielen.

Het einde van de maand verliep uiteindelijk koud met in de nachten nu en dan lichte vorst. Het duurde vervolgens nog bijna twee weken voordat de sneeuw weer echt verdwenen was en sommige sneeuwbulten zouden zelfs een groot deel van de erop volgende winter overleven.

Bron: MeteoGroup.

Gerelateerde berichten:

• 25 November 2005: een monumentale sneeuwdag (25/11/19 13:03)
• KNMI: Herfst was zeer nat en zacht [29 november 2013] (29/11/13 09:05)
• Koudste november in bijna 20 jaar (06/12/16 00:00)
• Weer afgelopen tien dagen extreem zacht (21/11/09 19:14)
• November warmste sinds 1880 (20/12/13 09:27)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.