Beuken leggen het massaal af door hitte en droogte

De droogte en de hitte in de zomers van de afgelopen twee jaar hebben hun uitwerking op (delen van) de Nederlandse bossen niet gemist. Met name op de hoge zandgronden van de Veluwe zijn bij voorbeeld duizenden beuken er heel slecht aan toe. Hele percelen met oudere bomen sterven op dit moment af. Wie zulke bossen inloopt, schrikt zich kapot. Het is er een grote ravage.

Ik kom uit Garderen en ik ben in de bossen opgegroeid. Rondom Garderen staat er in de bossen van alles, van Douglas via Lariks naar Berk, Eik en Beuk. Trots waren we met z’n allen op het dansende bomenbos, tussen Putten, Garderen en Speuld. Omdat de bewoners van deze dorpen de bomen met de rechte stammen voor gebruik van het hout kapten, bleven de bomen met de kromme stammen over. Keek je dan door zo’n bos heen, dan leek het of de bomen dansten.

Aardedonker
De percelen met allerlei varianten van dennenbomen, waren vaak aardedonker. Omdat de bomen bijna tot in de kluit in de naalden zaten, drong in zo’n perceel nauwelijks daglicht door. Voor ons zag dat er spookachtig uit, je durfde je er niet tussen te begeven. Prachtig was het als je in de zomer het beukenbos in ging. Die machtige beuken met hun indrukwekkende kronen die samen een aaneengesloten bladerdak vormden. Daaronder alleen het slecht verteerbare beukenblad op de grond, en dan die zee van stammen, die oneindige hoeveelheid dansende stammen.

Ingevroren
En ook al woon ik allang niet meer in Garderen, ik kom er vaak terug om met mijn vader een rondje door het bos te lopen. Terwijl de natuur in Nederland overal onder invloed van het veranderende klimaat geleidelijk verandert, leek die verandering aan het Garderense bos toch min of meer voorbij te gaan. De tijd bleef daar op een prettige manie ingevroren, tot maar heel kort geleden.

Solse Gat
Het afgelopen weekend was ik er weer, zaterdagochtend al heel vroeg. Samen met een vriend loop ik van het Boshuis in Drie door het dansende bomenbos naar Garderen. Eerst via het Solse Gat, die bron van legendes, maar in werkelijkheid waarschijnlijk een doodijsgat, een gat waar na de ijstijd nog lang een ijsklomp lag te smelten. Op de bodem een moerasje. Dat is een verrassing, want gezien de droogte van de laatste twee jaar had ik daar op de hoge zandgrond niet meer op gerekend.

Armetierig
Veel dennen blijken er tijdens onze wandeling behoorlijk armetierig bij te staan. Geen naalden tot bijna beneden meer, maar veel kale takken en alleen bovenin nog een soort van kroon. De beukenbomen die we tegenkomen, zien er ook niet best uit. Om de haverklap zien we afgebroken takken, of liggen hele kronen op de grond. Soms met het blad er nog aan. Ik houd het er maar op dat het de wind van de laatste maanden is geweest die deze schade heeft aangericht.

Ravage
Na een kop koffie bij mijn ouders in Garderen lopen we via de Houtdorpse kant van het bos weer terug, over het fietspad dat ik als middelbare scholier zo vaak gefietst heb, heen en weer van Garderen naar Ermelo. Het loopt eerst langs een zandweg, dan door een prachtig beukenbos. Tenminste, zo herinner ik het me. Als we er aankomen, blijkt de werkelijkheid heel anders en een grote schok. De ravage die we in het perceel aantreffen, grijpt me bij de strot. Overal liggen (delen van) bomen op de grond, er zijn heel veel open plekken ontstaan en de zon schijnt zo naar binnen. Aan de kleur van de stammen van de beuken kun je in één oogopslag zien dat ze doodziek en stervende zijn. Het is net of er een tornado door het gebied is gejaagd. Ik kan wel janken.

Ademloos
Ademloos vervolgen we onze weg. Ook verderop wordt het niet beter. We lopen door naar de donkere dennenpercelen die ik me van vroeger herinner. Ook die zijn geen schim van zichzelf meer. Veel van de naalden zijn verdwenen, van donker bos is allang geen sprake meer. En ook hier liggen veel bomen om, waarschijnlijk mede als gevolg van de wind van de laatste tijd.

Beukensterfte
Beukensterfte, zoals nu in het bos bij Garderen, en het optreden van hittegolven en droogte blijken sterk met elkaar in verband te staan. Het is niet voor niets dat er in het Mediterrane klimaat geen plaats is voor beuken. In die landen komen ze gewoon niet voor. Verder is het er in Scandinavië in de winter vaak nog te koud voor. Maar daar zie je de beuken wel gestaag naar het noorden oprukken. Een grote golf van beukensterfte was er in 1977, na de hitte en droogte van de zomer van 1976. Ook toen stierven tienduizenden beuken af en werd even gevreesd voor het voortbestaan van de boom. Uiteindelijk liep het in de jaren erna niet zo’n vaart en verdwenen de zorgen weer.

Gevoelig voor droogte en hitte
Omdat beuken vlak wortelen, zijn ze erg gevoelig voor perioden van droogte en hitte. Op het moment dat ze met watertekorten geconfronteerd worden, reageren ze door kleinere bladeren te produceren. De zon krijgt dan vrijer spel, door het anders gesloten bladerdak heen. Slaat de droogte harder toe, dan verwelken de bladeren en sterven de eerste takken van de kroon af. De stam laat vocht door en de eerste schorsplaten laten los. Bastkevers, houtkevers en schimmels treden dan in en zij zijn het die het karwei afmaken. Vele factoren tegelijk worden de boom dan fataal.

Verzwakte beuken verkleuren, ook aan de stam. Takken breken af of bomen vallen spontaan om. Daarom ligt er ook zoveel hout op de grond. Ontstaan eenmaal gaten in het bladerdak boven een beukenbos en komen bomen vrij in de zon te staan, dan verbranden ze als het ware.

Hoe gaat het verder?

Liep het in de jaren na 1976 voor wat de beuken betreft nog met een sisser af, het is de vraag hoe dat nu zal gaan. Door klimaatverandering is de frequentie waarmee perioden van hitte en droogte optreden verhoogd. De grote onzekere is of de beuken dat tempo nog kunnen bijhouden, of dat ze de weg zullen gaan van de Iepen, de Paardenkastanjes en de Essen die nu ook allemaal ziek zijn.

Bron: MeteoGroup, WUR.

Gerelateerde berichten:

• Groenland gaat zijn naam tegen het eind van deze eeuw eer aan doen (28/08/13 13:11)
• Officiële installatie klankbordgroep restauratie Utrechtse werven (29/09/10 02:00)
• Nog meer rekening houden met bestaande bomen in Utrecht (14/09/12 02:00)
• Jonge aanplant krijgt extra water (02/07/10 02:00)
• Rijkswaterstaat kapt bomen langs A12 bij Maarn (11/01/12 17:55)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.