Kabinet houdt vast aan cosmetische aanpassingen sleepwet

Het kabinet heeft eindelijk de aangekondigde wijzigingen van de sleepwet naar de Tweede Kamer gestuurd. Vorige zomer riepen we de regering op om met echte verbeteringen te komen. Wat na een jaar radiostilte is gepresenteerd bevat helaas niet de gewenste verbeteringen. Tijd voor de Tweede Kamer om in te grijpen.

Hoe zat het ook alweer?Vorig jaar stemde een meerderheid van de Nederlandse bevolking bij het referendum tegen de sleepwet. Vervolgens kwam het kabinet met een pakket maatregelen die recht moesten doen aan de uitslag: beleidsregels en de aankondiging dat de wet op onderdelen aangepast zou worden. Maar het waren geen echte verbeteringen. De aangekondigde wijzigingen waren vooral van cosmetische aard.

In de zomer van 2018 kwam het kabinet met een conceptvoorstel om de wet aan te passen. Wij konden vervolgens via een internetconsultatie reageren. We gaven het kabinet uitgebreid en inhoudelijk feedback hoe het de wet kon verbeteren. Deze week stuurde het kabinet eindelijk het wetsvoorstel, met een toelichting en het advies van de Raad van State naar de Tweede Kamer. Na het zomerreces zal de Tweede Kamer het wetsvoorstel bespreken.

Inhoudelijke reacties grotendeels genegeerdOp twee punten na houdt het kabinet voet bij stuk en blijft het vooral bij oppervlakkige wijzigingen. De omstreden onderdelen van de wet blijven gewoon ongewijzigd. Dat is, zacht gezegd, teleurstellend. Ook gaat het kabinet niet, of alleen maar heel beperkt, in op de inhoudelijke bijdragen uit de internetconsultatie. Ook niet oké. Als je om een inhoudelijke reactie vraagt en je ontvangt die van organisaties als de onze, dan is het wel zo netjes als je daarop inhoudelijk reageert.

Het ontbreken van een inhoudelijke reactie viel ook de Raad van State op. In zijn advies wordt het kabinet expliciet opgeroepen om volledig en grondig te reageren. Het kabinet zegt dit alsnog te hebben gedaan, maar wij vinden die inhoudelijke reactie echt ondermaats.

Onbekeken gegevens nog steeds in buitenlandse handenEen grote zorg van ons en vele anderen is de mogelijkheid voor de geheime diensten om op grote schaal gegevens te verstrekken aan buitenlandse geheime diensten, zonder dat ze die gegevens zelf eerst hebben bekeken. De risico’s zijn niet te overzien. Er zullen altijd gegevens van onschuldige burgers tussen zitten en als ze eenmaal in buitenlandse handen zijn, ben je de controle nagenoeg kwijt.

We vinden dat het overdragen van grote hoeveelheden onbekeken gegevens aan buitenlandse diensten te ver gaat. Daar trekken we een harde grens. Maar als je het dan toch al toestaat, dan zou je op z’n minst extra waarborgen moeten invoeren, zoals een gerichtheidseis en onafhankelijke toets vooraf. Daar wezen we het kabinet in onze bijdrage vorig jaar ook op, maar daar wordt niet op ingegaan.

Het kabinet laat de deur voor het verstrekken van onbekeken gegevens aan buitenlandse diensten wagenwijd open staan. De enige aanpassing is dat dit voortaan in alle gevallen gemeld moet worden aan de toezichthouder (CTIVD) die achteraf toezicht houdt. Maar zodra de gegevens in buitenlandse handen zijn ben je al te laat. Dus daar los je niets mee op.

Gerichtheidseis uitgebreid en afgezwaktHet kabinet ziet gelukkig wel in dat de eis om bevoegdheden zo gericht mogelijk in te zetten, beter wettelijk verankerd moet worden. Daar wezen wij, net als Amnesty International, de NJCM en anderen, eerder al op. Als het aan het kabinet ligt, gaat de gerichtheidseis voor de inzet van alle bevoegdheden gelden. Deze eis geldt dus niet alleen voor de inzet van het sleepnet of bij het hacken, maar ook als de diensten via bijvoorbeeld informanten gegevens verzamelen. Dat is een stap in de goede richting.

Maar niet te vroeg gejuicht. Want als we kijken naar hoe het kabinet de gerichtheidseis in de toelichting bij de wet invult, dan zijn er nog heel veel mogelijkheden om deze eis in de praktijk af te zwakken. Bijvoorbeeld omdat het onderzoek zich nog in de beginfase bevindt, of vanwege financiële overwegingen. Of de gerichtheidseis iets voorstelt zal dus heel erg gaan afhangen van hoe de diensten en beide toezichthouders (vooraf de TIB en achteraf de CTIVD) hier in de praktijk mee omgaan.

Bronnen journalisten en communicatie advocaten vogelvrij?Tot slot nog een pijnlijke constatering. Het kabinet stelt voor om het verzamelen van gegevens over bronnen van journalisten of de vertrouwelijke communicatie van advocaten via informanten nog makkelijker te maken. Blijkbaar was het niet de bedoeling dat hiervoor eerst toestemming nodig is van de minister en goedkeuring van de toezichthouder (TIB). Dat staat nu wel in de wet. Die waarborgen wil het kabinet schrappen zodat de diensten ongemoeid via informanten deze informatie kunnen verzamelen.

Ook hier komt het kabinet weer met het argument dat dit allemaal moet kunnen omdat informanten meewerken op basis van vrijwilligheid. We zeiden het eerder: dat personen of organisaties vrijwillig jouw gegevens verstrekken of hiertoe toegang verlenen aan de geheime diensten, maakt de inbreuk op jouw rechten niet kleiner. De informantenregeling wordt langzamerhand de grote loophole in de wet om extra waarborgen te omzeilen. De hoogste tijd dat dit gat gedicht wordt.

Gerelateerde berichten:

• Grijpt kabinet herkansing aan voor verbeteren sleepwet? (16/08/18 17:08)
• Grijpt kabinet herkansing aan voor verbeteren sleepwet? (16/08/18 17:08)
• Laat je horen tegen de sleepwet (06/03/20 15:59)
• Rechter buigt zich morgen over de sleepwet (06/06/18 13:34)
• We stappen naar de rechter om de sleepwet aan te vechten (18/04/18 07:00)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.