Extreem hoge zonkracht. En: zomerse eerste juliweek?

De meeste vlinders zie je in de zomer. Over een week begint de jaarlijkse vlindertelling. Verder kijken we naar de extreem hoge zonkracht en het weersverloop tijdens de eerste juliweek.

Vlindertemperatuur?
Sommige vlinders nemen in aantal toe, een enkele soort heeft het juist moeilijk, zoals de Kleine Vos. Of dit enkel en alleen is toe te schrijven aan (de) droogte en/of klimaatsopwarming, is de vraag. Hoe dan ook, de vlinder is een koudbloedig dier en heeft de zonnewarmte nodig om te kunnen vliegen. Als het in de ochtend eerst nog fris is, zitten de vlinders stil met hun vleugels open om zoveel mogelijk warmte op te vangen. Pas als hun lichaamstemperatuur ten minste 20 graden is, komen ze op gang. Maar hitte is te veel van het goede. Zo was door de extreme hitte van vorige jaar zomer het aantal vlinders sterk gedaald. Dit bleek uit de tiende jaarlijkse vlindertelling door de Vlinderstichting, waar een ieder aan kan meedoen. Om een beter beeld te krijgen van de tuinvlinders, wordt gevraagd om met zoveel mogelijk mensen aan de tuinvlindertelling mee te doen, dit jaar is die van 6 tot en met 28 juli. Maar nu kun je al waarnemingen doen.

Poeltjes
Aanvankelijk leek het vorig jaar een perfecte vlinderzomer te worden, aldus Ineke Radstaat-Koopmans van de Vlinderstichting. Vlinders houden van warmte en juni 2018 was bovengemiddeld aangenaam. Maar de aanhoudende droogte leidde ertoe dat veel planten niet in bloei kwamen. Zonder nectar uit de bloemen zijn vlinders ten dode opgeschreven. Hitte maakt vlinders ook sloom, waardoor ze minder planten kunnen bezoeken voor nectar, aldus entomoloog Joop van Loon van de Wageningen Universiteit: ‘Normaal lessen vlinders hun dorst bij kleine poeltjes, maar die waren vorig jaar zomer nergens meer te vinden.’ Oorspronkelijk Zuid-Europese soorten zijn gewend aan dit soort zomers en doen het nu juist wel goed in Nederland. De meest voorkomende vlindersoorten vorig jaar waren Klein Koolwitje (kwam 19.145 keer voor in de tellingen) gevolgd door Groot koolwitje (10.047) en op de derde plaats in de ranglijst van meest voorkomende soorten stond de Atalanta (6.966).

Zaterdag tropisch warm en extreem hoge zonkracht
Morgen, zaterdag, hebben we weer even hitte. Want op grote schaal wordt het meer dan 30 graden, lokaal 35 graden vooral in het zuidoosten. Het maximum wordt aan het einde van de middag gehaald. Zaterdag is de wind tijdelijk oostelijk en voert hete, droge lucht van boven Duitsland aan. Door de drogere lucht zal het naar verwachting minder benauwd aanvoelen dan afgelopen dinsdag. De zon schijnt uitbundig. De zonkracht, of UV-index, is vrijwel maximaal voor Nederlandse begrippen: 8. In Luxemburg kan dat zelfs oplopen tot 8,7. Warmte is hierbij niet van invloed. De combinatie van dunnere ozonlaag, transparante lucht en hoge zonnestand leidt tot deze waarde. De sterke rug van hoge luchtdruk, zie kaart 5,5 km hoogte, reikt zelfs tot in de stratosfeer waar de ozonlaag zich bevindt. Ook hierdoor is er een lagere concentratie ozon. Wie goed kijkt, ziet ten zuidwesten van Ierland op de oceaan hogere ozonconcentraties, hier ligt een lagedrukgebied op grote hoogte.

Zelden boven 8
Sinds 2006 werd in Bilthoven bij het RIVM slechts vier keer een UV-index boven de 8 gemeten. In 2017 gebeurde dit maar liefst twee keer met op 11 juni zonkracht 8,7 en op 18 juni zonkracht 8,1. In het zuiden van het land wordt niet gemeten, maar het is aannemelijk dat daar zelfs waarden van boven zonkracht 9 zijn gehaald. Het record voor het midden van Nederland is zonkracht 9,0 en dat werd gemeten op 25 juni 1995. De uitbarsting van de vulkaan Pinatubo op de Filipijnen (in 1991) zorgde in de jaren erna voor een dunnere ozonlaag.

Ozon en ozonlaag
Ozon is als gas van nature aanwezig in onze atmosfeer. Ozon wordt in twee gebieden van de atmosfeer aangetroffen. Ongeveer 10% van het atmosferische ozon bevindt zich in de troposfeer, het gebied het dichtst boven de oppervlakte van de aarde, van de grond tot ongeveer 10-16 kilometer hoogte. Het resterende ozon, 90%, komt voor in de stratosfeer; vooral tussen de bovenkant van de troposfeer en ongeveer 50 kilometer hoogte. De hoge concentratie ozon in de stratosfeer wordt vaak aangeduid als de ‘ozonlaag’ omdat deze wereldwijd de aarde omvat. Toch komt ozon relatief weinig voor in de atmosfeer. In de piek van de ozonlaag in de stratosfeer zijn er tot 12.000 ozonmoleculen voor elke miljard luchtmoleculen. De meeste luchtmoleculen zijn ofwel zuurstof (O2: 21%) of stikstof (N2: 78%) moleculen. In de troposfeer is veel minder ozon aanwezig, typisch 20 tot 100 ozonmoleculen voor elk miljard luchtmoleculen. Stel je voor dat alle ozon zich bevindt in een laag boven de grond op zeeniveau. Dan heeft de ozonlaag een gemiddelde dikte van 3 millimeter. Op grote hoogte is deze laag vele malen dikker, maar toch spreken we graag van de ‘dikte van de ozonlaag’ om de hoeveelheid ozon in een verticale kolom boven je hoofd uit te drukken. De hoeveelheid ozon wordt gemeten in eenheden Dobson, Dobson Unit (DU).

Wordt het een tikje wisselvallig?
Zondag pakt minder warm uit, de matige wind is alweer aanlandig; namelijk west tot zuidwest. De temperatuursverschillen tussen west en oost worden groot. Langs de kust wordt het 22 graden, terwijl aan de oostgrens en in het zuidoosten nog tropische maximumtemperaturen mogelijk zijn. Na het zonnige weekend, in de eerste week van juli, volgen een paar minder zonnige en minder warme dagen. De koelste dag wordt dinsdag met op sommige plaatsen net geen 20 graden. De wind draait naar koelere richtingen: noordwest of noord. Al bij al is het best wel 'vlinderweer', hoewel nauwelijks regen valt. Vermoedelijk gaat het om een paar lokale lichte buien op maandag en dinsdag, that's it. Het is (kurk)droog....Woensdag warmt het alweer iets meer op, donderdag zijn - tijdelijk - regionaal zomerse middagtemperaturen te verwachten. Even wordt de wind weer noordoost tot oostelijk, maar donderdag later op de dag en hierna vermoedelijk noordwestelijk. De langere termijn is een tikje wisselvallig en niet heel warm. Veel regen wordt niet verwacht, zie de regenpluim.

Bronnen: Vlinderstichting, de Volkskrant, KNMI, MeteoGroup.

Gerelateerde berichten:

• Lekkende Japanse kernreactor verandert vlinders (14/08/12 14:54)
• Het voorjaar van de vlinders (13/04/14 15:22)
• Van vlinders tot teken (12/03/14 09:07)
• Laatste mooie vlinderdag? (16/10/16 11:00)
• Prachtige zondag (09/04/17 09:00)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.