Op 4 juni waren mogelijk meerdere tornado's actief

Tijdens het noodweer, dat in de avond van dinsdag 4 juni over het land trok, zijn mogelijk meerdere tornado’s actief geweest. De tornado met het langste schadespoor (mogelijk meer dan 100 kilometer), trok van Nijmegen via Lent, Bemmel, Huissen, Rheden, de Posbank, Carolinahoeve, Dieren, Harfsen, Voorstonden, Holten, Salland naar Hulsen (Hellendoorn), maar ook via Ommen naar Nieuweroord. Verder waren er mogelijk tornado’s actief op een lijn van Kampereiland naar de stad Groningen, op een lijn van Zwartsluis naar Havelte en mogelijk in de omgeving van Eindhoven en in de Achterhoek. Ook net over de grens in het Duitse Bocholt werd een tornado waargenomen.

We zullen in dit verhaal proberen elk van de mogelijke tornado’s zo goed en zo kwaad als het kan te reconstrueren. We gebruiken daarbij onze eigen waarnemingen, uitvoerige radaranalyses, analyses van het weer zoals dat die dag in elkaar zat, filmpjes, berichten en foto’s uit diverse media en de tweets, berichten op Facebook en mails die ons massaal uit heel het land zijn toegestuurd (waarvoor heel veel dank!). Nu al uitsluitsel geven over het al dan niet optreden van de tornado’s kunnen we in de meeste gevallen niet, maar we proberen het zo goed mogelijk te onderbouwen en we hopen dat deze eerste publicatie meer meldingen zal opleveren, ook vanuit de gebieden die nu nog niet goed gedekt zijn. De links naar de door ons gebruikte bronnen zijn waar mogelijk bijgevoegd en klikbaar.

De weerssituatie op dinsdag 4 juni:

Een lagedrukgebied trekt van Noordwest-Frankrijk naar het noorden en komt rond 8 uur ’s avonds in de buurt van Zeeland aan. Aan de noordoostflank van dit systeem waait in Nederland een oostelijke wind, die in de middag na de passage van een warmtefront (dat vooral op zee en in het westen van Nederland wat regen brengt) geleidelijk naar het zuidoosten draait. Zeer warme lucht dringt dan het land binnen. Vroeg in de avond worden de maximumtemperaturen bereikt. In De Bilt wordt het 24,4 graden, in Maastricht stijgt het kwik nog tot 28,4 graden.

Opvallend in de atmosfeer van dinsdagavond 4 juni is de zeer sterke zuid- tot zuidwestenwind op hoogte en de sterk gekrompen wind (oost en later zuidoost) aan de grond. Aan twee belangrijke voorwaarden voor het ontstaan van supercells wordt hiermee voldaan: een sterke toename van de wind met de hoogte én een sterke draaiing van de wind met de hoogte. In de meteorologie worden deze begrippen snelheidsschering en richtingsschering genoemd.

Quasi-lineair convectief systeem
In de tweede helft van de avond dringt vanuit het zuidwesten een koufront Nederland binnen. Er vooruit bevindt zich een trog, waarop de wind van zuidoost naar zuidwest draait. Wordt het koufront gekenmerkt door buiige regen en onweer, op de trog ontstaan vele losse buien, die zich aaneensluiten tot een zogenoemd quasi-lineair convectief systeem (QLCS). Dit is een systeem waarbij buien een lijn lijken te vormen, maar in de lijn tegelijkertijd als geïsoleerde cellen blijven voortbestaan. Kenmerkend bij zo’n lijn is dat sommige buien voor de rest gaan uitlopen, met als gevolg dat de lijn geleidelijk kromtrekt. Er ontstaat een boogecho. Dat gebeurde 4 juni ook. De meeste schademeldingen komen dan vanaf de boog. En ook dat klopte op dinsdag 4 juni.

Omdat de buien in de lijn én bijzonder snel trekken (op 4 juni met snelheden van zo’n 90 kilometer per uur) én zich door de aanwezige snelheids- en richtingsschering in een sterk dynamische omgeving bevinden, kunnen sommige ervan op de kop van de lijn de eigenschappen van supercells gaan vertonen. Met alle verschijnselen die daarbij horen, zoals hagel, valwinden en tornado’s. Van al deze verschijnselen was op dinsdag 4 juni waarschijnlijk sprake.

Complex schadebeeld
De grootste schade in de sporen van de mogelijke tornado’s vonden we aan de rechterkant van de wervelwinden, op de plek waar de wind van de tornado’s en de snelheid van de buien met elkaar mee koppelden. Aan de linkerkant, waar beide tegen koppelden, was meestal nauwelijks iets te zien. Dit maakte het analyseren lastiger, omdat de zichtbare schade dan ook op die van valwinden kon lijken, waarbij eventueel ontwortelde bomen allemaal dezelfde kant op lijken te liggen. Het verschil zit hem er in dat in het geval van tornado’s hele duidelijke sporen te reconstrueren zijn.

Een bemoeilijkende factor bij de analyse was verder dat er tijdens de passage van de buien daadwerkelijk op uitgebreide schaal valwinden zijn voorgekomen die ook schade hebben aangericht. Het kan makkelijk gebeuren dat je de schade van valwinden met de schade door eventuele windhozen verwart. En, omdat er op zo’n uitgebreide schaal schade is opgetreden tijdens het noodweer, was overal zelf gaan kijken onmogelijk. We hebben geprobeerd de duidelijke sporen eruit te zoeken, maar kunnen nu nog niet garanderen dat die analyse al de juiste is. Extra waarnemingen kunnen hierbij van grote waarde zijn, dus is iedere aanvulling wat ons betreft welkom.

Mogelijke tornado’s 1 en 2: van Nijmegen naar Hoogeveen en Hulsen
Dit is het schadespoor waarvan we de meeste informatie hebben en dat we zelf het beste hebben kunnen onderzoeken. Rond 22.30 uur ontstaat bij Nijmegen een kleine supercell die vrijwel meteen een tornado veroorzaakt. De tornado trekt een schadespoor door het westen van de stad en doet onder meer Winkelsteegseweg, de Goffert, de Kerkstraat, de Muntweg en de Handelskade aan. Vandaar gaat hij de Waal over, via het huis van Margot Ribberink in Lent, naar het buitengebied van Bemmel. Uit al deze plaatsen komen schademeldingen en meldingen van ongevallen bomen.

Daarna is Huissen aan de beurt en trekt de tornado langs de IJssel verder naar Rheden, waar de tornado tussen 22.40 uur en 22.45 uur passeert. Het gaat allemaal erg snel. In Rheden wordt een spoor getrokken van het sportpark, via De Del naar het buitengebied en de Posbank. Onder meer in de buurt van restaurant de Houtplaats en theehuis De Kaap wordt grote schade aangericht. In Rheden beleven vele bewoners traumatische momenten als talloze bomen worden ontworteld en huizen en auto’s grote schade oplopen. Ook is er veel schade op het sportpark.

Daarna trekt de tornado door de bossen van de Veluwezoom. Rond pannenkoekenhuis Carolinahoeve (middenin het bos) ontstaat enorme schade. Het is inmiddels 22.55 uur. Op de radar is te zien hoe de supercell verdergaat richting Zutphen. Daarbij wordt het buitengebied van Brummen gepasseerd, waar flinke schade ontstaat. Verder verliest een boer in Voorstonden de daken van twee van zijn stallen. Hij neemt zelf contact met ons op om zijn ervaringen te delen.

Om 23.05 uur komt de tornado bij Zutphen aan. Er wordt hier niet alleen een foto van de tornado gemaakt, ook neemt Marcel Everts het geluid ervan op. In Zutphen ontstaat onder meer schade aan een restaurant in de buurt van de Oude IJsselbrug. De tornado vervolgt zijn weg via het bedrijventerrein, het buitengebied in, via Eefde (waar we ooggetuigenmeldingen van de schade hebben) op weg naar de bossen bij Gorssel en landgoed Kring van Dorth (23.10 uur). Vanuit beide gebieden komen meldingen van grote schade aan natuur en bomen.

Dan trekt de tornado tussen Holten en Raalte door (23.20 uur), dichtbij Espelo langs richting de Holterberg. Binnen de kortste keren zijn de wegen tussen Holten en Raalte geblokkeerd door omgewaaide bomen, afgebroken boomtoppen en grote takken. We spreken met iemand die op de N332 urenlang met anderen en de brandweer in de weer is geweest om de schade op te ruimen. Iemands anders meldt zich en vertelt over de grote schade in de bossen. Intussen heeft de supercell zich gesplitst, of is een tweede in de buurt ontstaan.

De linker bui trekt naar Ommen en veroorzaakt daar eveneens een tornado. Er wordt in een spoor door een bos grote schade aangericht die er op de foto’s ook als tornadoschade uitziet. Het is op dit moment 23.25 uur. Vervolgens trekt deze bui verder naar Nieuweroord, vlakbij Hoogeveen, waar ook een schadespoor wordt gevonden. De rechter bui doet het ten zuiden van Hellendoorn gelegen Hulsen aan, waar eveneens een duidelijk schadespoor ontstaat. Ook hier duiden de foto’s op tornadoschade. Daarna trekt deze bui verder de grens over en verdwijnt Duitsland in.

Zo legt de supercell, die om 22.30 uur bij Nijmegen ontstaat, in ongeveer een uur tijd 90 kilometer over Nederlandse bodem af, voordat hij naar Duitsland verdwijnt. Als de bui naar Nieuweroord ook een onderdeel van hetzelfde spoor uitmaakt, wordt het spoor nog langer en komen we wellicht boven 100 kilometer uit. Daarbij lijkt het erop dat het schadespoor van de bijbehorende tornado (of tornado’s?) vrijwel ononderbroken is. Dit is voorlopig het best gedocumenteerde spoor van 4 juni.

Tornado 3: van Kampereiland naar Groningen stad
De derde mogelijke tornado, die we in onderzoek hebben, speelt zich af in Overijssel, het grensgebied van Drenthe en Friesland en in Groningen. De eerste meldingen over schade van deze bui (mogelijk ook een supercell) komen van het Kampereiland (23.10 uur). Of het hier al om een tornado gaat, hebben we niet vast kunnen stellen. Er zijn geen beelden van beschikbaar. Beelden van de schade op Natuurcamping De Oldenhof in Vollenhove (23.15 uur) zijn er wel; de volgende bestemming van de supercell. Hier lijkt het er meer op dat een tornado is gepasseerd. Er zijn ongeveer 60 bomen omgewaaid en de kampeerders maakten een zeer traumatische ervaring mee.

Vervolgens trekt de supercell verder via de omgeving van Giethoorn (23.25 uur), Steenwijkerland (tussen 23.25 en 23.30 uur), tussen Oosterwolde en Appelscha (grensgebied Drenthe en Friesland, 23.40 uur) door en dan via Roden (23.50 uur) naar de stad Groningen (00.00 uur). Uit al deze plaatsen hebben we vrij uitvoerige beschrijvingen van het schadespoor in de media kunnen vinden, inclusief foto’s en getuigenverklaringen. Ook in Groningen-stad wordt veel schade gemeld. De provincie Groningen geeft aan dat er van de 45.000 bomen die zij in haar beheer heeft er ongeveer 500 zijn omgewaaid of zwaar zijn beschadigd. Plekken die worden genoemd liggen onder meer in het westen (Diamantlaan) en noorden van Groningen (Paddepoel). Mogelijk trekt de eventuele tornado ook nog over Eppenhuizen waar enkele boerderijen zwaar worden beschadigd.

Mocht deze mogelijke tornado inderdaad een min of meer aaneengesloten schadespoor hebben geproduceerd, dan zou het om een spoor van rond 85 kilometer gaan, met Eppenhuizen erbij zelfs nog langer. Zekerheid hierover hebben we echter niet. Dat vergt onderzoek ter plaatse en dat hebben we niet zelf kunnen doen. Waarnemingen van deze lijn zijn daarom van harte welkom.

Tornado 4: van ‘s-Heerenbroek naar Havelte
De eerste schademeldingen van deze mogelijke supercell zijn er om 23.10 uur en komen van de N764 (Zwolseweg) tussen IJsselmuiden en 's-Heerenbroek en de Sonnenbergweg. Wat verder naar het noordnoordoosten loopt het spoor door het buitengebied van Zwartsluis, zo wordt bevestigd door mensen uit het gebied die ons benaderen. Daar passeert de (waarschijnlijke) tornado tussen 23.15 en 23.20 uur. Hier bevindt zich een smal, maar goed terug te vinden schadespoor. Daarna trekt de tornado door de wijk Kolderveen van het in Zuidwest-Drenthe gelegen dorp Nijeveen (23.25 uur). Hier wordt grote schade aangericht en maken de bewoners een paar angstige minuten mee.

Hierna trekt de bui verder naar Havelte, waarna hij geleidelijk minder actief wordt en samensmelt met de bui naar het westen, die waarschijnlijk de tornado van Kampereiland naar Groningen heeft veroorzaakt. Het potentiële schadespoor zou rond 30 kilometer lang kunnen zijn. Ook dit eventiele schadespoor hebben we niet zelfd kunnen onderzoeken. Meldingen uit het gebied zijn zeer welkom.

Tornado 5: van Bocholt naar?
Om 23.10 uur trekt een supercell over het bij Aalten (Achterhoek) over de grens gelegen Bocholt. In Bocholt raken 9 huizen beschadigd en waait een aantal auto’s om. Verder worden volgens Duitse media ook ongeveer 100 bomen ontworteld. Hoewel de supercell verder trekt en om 23.20 uur Winterswijk passeert, zijn er verder geen meldingen van schade meer. Dus lijkt het erop dat deze tornado maar een kort leven beschoren is geweest; schadespoor hooguit enkele kilometers.

Andere plaatsen
Andere plekken die we in onderzoek hebben gehad zijn een schadespoor bij Veldhoven, Eindhoven en Helmond en een schadespoor in de buurt van Borculo, horend bij een bui die later naar de omgeving van Enschede is getrokken en ook daar schade heeft aangericht. In beide gebieden kunnen (kortdurende) tornado’s actief zijn geweest, maar geeft ons onderzoek nog geen definitief uitsluitsel.

Mocht u willen meedoen aan ons onderzoek en over nieuwe waarnemingen beschikken uit één van de hiervoor beschreven gebieden (of vanuit plaatsen die we nog over het hoofd hebben gezien), stuur ze dan naar reinout.vandenborn@meteogroup.com Alvast heel veel dank!

Bron: MeteoGroup.

Gerelateerde berichten:

• Van tornado naar hittegolf: Zo extreem kan het weer zijn! (25/06/19 12:15)
• Opmerkelijke tornado outbreak in de VS (18/11/13 13:19)
• Tornado Tricht vijftig jaar geleden (25/06/17 09:00)
• Tornado met 5 km lang schadespoor in Rheden! (05/06/19 15:32)
• Meerdere tornado’s gisteren in de Benelux (10/08/19 15:59)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.