Paaseieren eten op het ijs in 1845

Maart 1845 is de koudste maartmaand in ruim drie eeuwen. De maand kwam uit op een gemiddelde temperatuur van -2,3 graden tegen 4,6 normaal in die tijd (de normaal is nu 6,2 graden). Deze temperatuur zou niet misstaan voor een ijskoude wintermaand. Het was zelfs zo koud dat de paaseieren vanaf het dikke ijs werden gegeten! Hoe anders is het dit jaar. Maart 2019 komt op circa 8,2 graden uit, een negende plaats in de top-10 warmste maartmaanden ooit gemeten.

In de 18e en 19e eeuw werd door het KNMI nog niet in De Bilt gemeten, maar er waren registraties in Zwanenburg (ten westen van Amsterdam) en Utrecht. De historische metingen begonnen in 1706 en vanaf 1901 wordt officieel gemeten in De Bilt. Samenvoeging en homogenisatie maakte het mogelijk om één lange reeks te maken die nu ruim drie eeuwen omvat. De Zwanenburg-Utrecht-De Bilt reeks wordt internationaal gebruikt voor klimaatonderzoek.

Maart verandert
Maart was in de 18e en 19e eeuw veel kouder dan de huidige maartmaanden. Een uitzonderlijk zachte maart met een gemiddelde temperatuur van 8 graden of warmer kwam zelden voor. In de 18e eeuw vinden we alleen maart 1750 met gemiddeld 8,0 graden. In de 19e eeuw kwamen zulke zachte maanden zelfs helemaal niet voor. In de 20e eeuw komen we zes uitzonderlijk zachte maartmaanden tegen, waarvan er vier vanaf het eind van de jaren 80 vielen. Deze eeuw telt vijf bijzonder zachte maartmaanden, inclusief 2019.

De koudste maartmaanden uit deze reeks vinden we in de 18e en 19e eeuw. Maart 1789 kwam uit op een gemiddelde temperatuur van -0,4 graden en maart 1748 op -0,7 graden. Maart 1845 was veruit de koudste met -2,3 graden! De koudste maart sinds 1901 komt niet eens in de buurt, met gemiddeld +1,9 graden in 1917. Zelfs de huidige wintermaanden zijn bij lange na niet meer zo koud als maart 1845 was. De meest recente maand die kouder verliep dan maart 1845 was januari 1987 (-2,7 graden).

Van alle uitzonderlijk koude maartmaanden, met een gemiddelde temperatuur van 2 graden of lager, vielen er veertien in de 18e eeuw en negen in de 19e eeuw. In de 20e eeuw kwamen slechts drie van dit soort winterse maartmaanden voor en in de huidige eeuw uiteraard nul. De koudste maart van deze eeuw zullen velen nog wel herinneren en was maart 2013. Maar met gemiddeld 2,5 graden was het zeker niet extreem koud. Sinds 1706 verliepen 38 maartmaanden kouder.

30 cm ijs
Maart 1845 begon bijzonder koud met negen ijsdagen op rij. Dat is meer dan een normale winter telt tegenwoordig! Daarna werd het iets minder koud en vielen sneeuwbuien. De ergste kou moest nog komen. Tussen 12 en 17 maart bleef het opnieuw vriezen en werd het ’s nachts extreem koud. Van 12 tot en met 16 maart vroor het streng met op 13 en 14 maart een minimum van -13,3 graden. Zwanenburg was niet de koudste plek van het land, in de stad Groningen werd op 14 maart -20,7 graden gemeten (deze waarde werd op 4 maart 2005 in Marknesse geëvenaard). Inmiddels is deze waarde voor weerstation Eelde herleid naar -22,0 graden, het landelijke kouderecord van maart in ruim drie eeuwen.

Overdag steeg de temperatuur in Zwanenburg naar -9,4 graden en -10,0 in de binnenstad van Groningen (herleid naar -10,2 graden voor weerstation Eelde). Daarbij stond er een bijtende noordoostenwind, 6 Bft. De gevoelstemperatuur lag tussen -20 en -25 graden! Daarna was de ergste kou uit de lucht, maar bleef het kwakkelen. De hoogste temperatuur van de maand was 7,3 graden. Pasen viel in 1845 opvallend vroeg, namelijk op 23 maart. Het ijs op de meren en rivieren was maar liefst 30 cm dik. Daardoor kon men paaseieren eten op het ijs.

Tot eind maart kon nog gemakkelijk over de rivieren worden gereden met paard en wagen. Maart 1845 werd voorafgegaan door een extreem koude december- en februarimaand. Het Hellmanngetal kwam in Midden-Nederland uit op 270 punten, waarvan 103 in maart. Ter vergelijking: maart 2013 haalde in De Bilt bijna 8 punten en de Koudegolf van 2012 88 punten.

Met al dat ijs is het niet gek dat ook het voorjaar koud verliep. April was een normale maand, maar mei was wederom zeer koud. Na een vrij warme juni was de zomer vanaf juli ver te zoeken. Wat dat betreft is ons klimaat flink veranderd en is het bijna niet meer voor te stellen hoe koud het een paar eeuwen geleden kon zijn in ons land.

Bron: MeteoGroup, KNMI, Jan Buisman, Weergegevens, Wintergek en Meteolink.

Gerelateerde berichten:

• `Mei zeer koele maand` (31/05/10 11:20)
• KNMI: Zonrecord in zeer zachte maart [31 maart 2014] (31/03/14 08:42)
• KNMI: Op twee na warmste maart [30 maart 2012] (30/03/12 09:42)
• KNMI: Maart was vrij zacht, vrij droog en zonnig [31 maart 2010] (31/03/10 12:13)
• KNMI: Koudste maart in een kwart eeuw [29 maart 2013] (29/03/13 10:12)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.