Luchtspiegelingen

Het was afgelopen week erg warm voor de tijd van het jaar, met landinwaarts zomerse waarden en aan de kust temperaturen net boven 20 graden. Het water van de Noordzee en het IJsselmeer zijn echter nog relatief koud, want water warmt minder snel op dan land. Het Noordzeewater is net uit de kust een graad of 9 en het water in het IJsselmeer is inmiddels een graad of 14. Zodra er warme lucht over dat koudere zeewater waait, ontstaan er grote temperatuur- en dichtheidsverschillen van de lucht, waardoor het licht wordt gebroken of omgebogen. Het resultaat: luchtspiegelingen.

Belangrijk om hierbij te weten is dat luchtmassa’s met verschillende temperaturen nauwelijks of heel slecht met elkaar mengen. Door de wind worden luchtlagen dynamisch soms een beetje gemengd, maar over het algemeen zullen luchtsoorten elkaar verdrijven in plaats van met elkaar mengen. De luchtlagen liggen dus als het ware op elkaar. Zeker als warme lucht boven relatief koudere lucht hangt, vindt er nauwelijks tot geen menging plaats. De atmosfeer heeft dan ook een gelaagde structuur, waarbij temperatuur en dus de dichtheid veranderen. Zo heeft koude lucht een hogere dichtheid dan warme lucht. Ook zijn er met de hoogte vaak (kleine) temperatuurvariaties.

Omgekeerd schip
Deze kleine veranderingen in luchtdichtheid kunnen het licht breken of afbuigen, waardoor hetgeen wat je ziet, vervormd wordt. Tuur je op het strand in de verte over zee, kan het in zo’n situatie zo maar zijn dat je een boot of een eiland omgekeerd boven het water ziet hangen of dat ze optisch gezien een stukje boven de horizon uitgetild worden. Het kan zelfs soms zo zijn dat een schip dat inmiddels ‘achter de horizon’ vaart, nog steeds te zien blijft door zo’n luchtspiegeling. Een bijzonder, maar ook bizar fenomeen om te zien.

Twee varianten
Er zijn twee varianten, namelijk de benedenwaartse luchtspiegeling en de bovenwaartse, ook wel bekend als een fata morgana. Bij een benedenwaartse luchtspiegeling neemt de temperatuur af met de hoogte, waardoor de lichtstralen naar boven toe worden afgebogen. Je neemt de spiegeling daardoor ‘onder’ de werkelijke horizon waar. Bij een bovenwaartse luchtspiegeling is dat juist andersom. Je ziet dan iets ‘boven’ de horizon dat zich in feite ‘op’ of ‘achter’ de horizon bevindt, doordat de temperatuur met de hoogste sterk toeneemt en het licht naar beneden wordt gebogen.

Bovenwaartse luchtspiegeling
In het geval van het ‘omgekeerde’ schip, hebben we dus te maken met koud zeewater. Ook de lucht daar net boven is daardoor relatief koud. Een paar meter hoger is de lucht een stuk warmer en in zo’n geval spreken we van een inversie, een stabiele situatie. Op de overgang van die luchtsoorten, ofwel het punt waar de lucht warmer wordt en de dichtheid verandert, vindt er buiging van het licht plaats. Aangezien warmere lucht dus een lagere dichtheid heeft, buigt het licht naar beneden. Wat wij onder de juist omstandigheden dan met onze eigen ogen zien, is de boot op zijn gewone plek in het water, met daarboven (delen van) de boot gespiegeld, dus op zijn kop.

Benedenwaartse variant
Een bekende benedenwaartse luchtspiegeling is de weerspiegeling van een auto in erg heet asfalt. Het asfalt warmt op een warme dag snel op en ook de luchtlaag daarboven. Kleine thermiekbellen stijgen op en daartussen zakt ter compensatie minder warme lucht weer af, waardoor de lucht net boven het asfalt zindert. Vaak lijkt het vanaf een afstand alsof er een plas water op de weg ligt. Circa een meter hoger hangt relatief koudere lucht en die fungeert in dit geval als spiegel. Een deel van de lichtstralen buigt in de richting van de temperatuurgradiënt en in dit geval dus opwaarts. Hierdoor lijkt het voor de waarnemer alsof (een deel van) de auto omgekeerd ‘onder’ het wegdek rijdt.

Kans op luchtspiegelingen na het weekend minder groot
Vandaag (zondag) zou een bovenwaartse luchtspiegeling eventueel nog waargenomen kunnen worden, door de nog warme lucht die boven het koudere zeewater hangt. En als u er eentje ziet, dan zien wij de foto’s graag tegemoet! U kunt ze mailen naar waarnemingen@weer.nl. Vanaf morgen (maandag) wordt de kans op luchtspiegelingen kleiner. De temperaturen gaan met een naar west draaiende wind namelijk een flink stuk omlaag en komen na het weekend rond normaal uit voor de tijd van het jaar, een graad of 15.

Gerelateerde berichten:

• Stadsvijvers en verkoeling (02/11/13 13:24)
• Zomerse 25 graden (12/04/18 15:47)
• Hier aan de kust.... (07/04/18 13:46)
• Dagelijks wat zonniger en warmer (17/09/19 14:06)
• Overdag erg warm, ’s nachts relatief koel (01/07/18 14:37)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.