Niet over 1 nacht ijs!

Nog voordat de koude lucht ons land is binnengevallen, wordt er al druk gespeculeerd over schaatsen op natuurijs. Er wordt zelfs al gesproken over de Tocht der Tochten, de Elfstedentocht. Te voorbarig! Het is nog steeds niet zeker hoe hard het gaat vriezen en hoe lang. Waarschijnlijk kan er in de loop van volgende week op een ondergelopen weiland of een opgespoten skeelerbaan worden geschaatst. Voor schaatsen op grote plassen en meren, laat staan in Friesland op bonken en vaarten is een lange periode met matige tot strenge vorst nodig. Dat zit er waarschijnlijk niet in.

Nieuwste berekeningen

Vorige week deden zowel het ECMWF-model als het NCEP-model pogingen tot vriesweer op lange termijn, zogenaamde virtuele kou. De kou komt er ook, vanmiddag draait de wind achter een lagedrukgebiedje naar noordoost en stroomt vanuit het gebied rondom de Oostzee koude lucht naar ons land. Morgen en begin volgende week wordt met noordoostelijke en later oostelijke winden koude en tevens ook drogere lucht naar ons land aangevoerd en gaat het licht en dinsdag- en woensdagnacht tijdens opklaringen op veel plaatsen matig vriezen met temperaturen rond -5 of -6 graden. Dinsdag is het ook overdag koud met temperaturen maar net boven het vriespunt. De nieuwste berekeningen van het ECMWF (rode lijn in de temperatuurpluimgrafiek) laten vanaf woensdag dreiging van zachte lucht zien. Een eerste poging tot verzachting op woensdag lukt waarschijnlijk niet. In de temperatuurpluim zijn er zelfs een heleboel ijskoude oplossingen te zien in de nacht naar donderdag tot -7 graden in de Bilt. Donderdag zien we vanaf de Oceaan een actieve depressie bij IJsland. Het daaraan gekoppelde front trekt volgens het operationele model van het ECMWF in de nacht naar vrijdag en vrijdag overdag met toenemende zuidwestenwinden, sneeuw en regen over ons land. Of dit echt gaat gebeuren is onzeker. De neerslagkansen zijn voor vrijdag in de neerslagpluimgrafiek nog niet erg hoog. Koude lucht laat zich niet zomaar verdrijven… Ook in de temperatuurpluim zien we zowel voor de nacht naar vrijdag als voor de nacht naar zaterdag en zondag nog heel veel koude oplossingen tot -6 graden in de Bilt. Duidelijker is het neerslagsignaal op zondag. Dan komt wellicht een dooifront met zachte lucht, waarna de vorst zal verdwijnen. Overigens is het NCEP-model (de blauwe lijn in de temperatuurpluimgrafiek) minder scheutig met vorst, maar de kou pas volgende week zaterdag definitief verdrijven.

Lichte vorst geeft millimeters, matige vorst heeft centimeters

Er zijn mensen denken dat ze al na een paar nachten lichte vorst op plassen en vaarten kunnen schaatsen. Sommige mensen denken dat je het aantal graden vorst (minimumtemperatuur) gewoon kunt optellen en dat je daaruit de ijsdikte kunnen berekenen. Niets is minder waar. Tijdens nachten met lichte vorst groeit de ijslaag nauwelijks, pas bij matige vorst komt er duidelijke ijsgroei. Lichte vorst geeft millimeters, matige vorst geeft centimeters!

Stollingswarmte

Dat het ijs pas echt wil aangroeien als het meer dan 5 graden vriest komt omdat er bij het bevriezen van water heel veel warmte vrijkomt, omdat moleculen zich moeten herrangschikken. Omdat ijs aan de onderzijde aangroeit, moet die stollingswarmte door het ijs naar boven worden afgevoerd. Hiervoor is een duidelijke temperatuurgradiënt nodig (zo’n 3 tot 4 graden). Het moet dus minimaal 4 graden vriezen om het ijs te laten aangroeien. Vanaf -4 graden levert elke vorstgraad een halve centimeter extra ijs op. Als het minder vriest gebeurt er weinig. Pas als het een aantal nachten matig vriest (temperaturen beneden de -5 graden) wordt de ijslaag dikker. Om te kunnen schaatsen op natuurijs zijn een aantal nachten met minima van -8 tot -10 graden nodig. In tijden van klimaatverandering, is een lange periode met matige tot strenge vorst steeds zeldzamer aan het worden.

Ondergespoten skeelerbanen

Omdat de vorming van natuurijs niet zo gemakkelijk gaat omdat de stollingswarmte door het ijs naar boven moet worden afgevoerd, maken sommige ijsbanen gebruik van ondergespoten betonnen skeelerbanen. Hier sproeit men tijdens een vorstige nacht elk uur een nieuw dun laagje water dat vervolgens bevriest. Dit gaat sneller omdat het ijs dan van boven aangroeit. Immers, de stollingswarmte wordt sneller afgevoerd omdat die nu niet door het ijs heen hoeft. Omdat op beton een ijslaag van 3 centimeter voldoende is, kan er na 1 of 2 vorstnachten van -5 of -6 graden al geschaatst worden. Misschien kan er vanaf woensdag (na twee nachten met matige vorst) op een van de schaatsbanen in het Groningse NoordLaren, het Drentse Veenoord of in het Overijsselse Haaksbergen geschaatst worden….

Nogmaals stollingswarmte

Als het water bevriest komt er dus veel warmte vrij. Fruittelers gebruiken dat principe bij de nachtenvorst-beregening. Het ijslaagje dat rondom de bloesem wordt gevormd, zorgt dat het vruchtbeginsel niet bevriest. Zolang je maat blijft sproeien, want dan kot er steeds weer nieuwe warmte vrij.

Met dank aan Jan Oude Voshaar uit Wageningen, wijnboer op de Wageningse Berg

Gerelateerde berichten:

• Schaatsen uit het vet! (21/02/18 10:40)
• Volgende week vriesweer? (01/02/18 15:42)
• Nieuwe modellen volgende week minder koud (14/01/17 11:39)
• Geen schaatsijs maar wel een beetje sneeuw (09/02/17 10:45)
• It giet oan! (27/02/18 12:19)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.