Wanneer verdient een AI rechtspersoonlijkheid?

24/11
2017
In India kun je door een rivier worden gedagvaard, las ik onlangs (dank, tipgever). De rivieren de Ganges en de Yumana hebben daar dit voorjaar rechtspersoonlijkheid toegekend gekregen, zodat ze zelfstandig claims kunnen indienen tegen hun vervuilers. Ook bij dieren speelt die discussie. Dat is een opmerkelijke noviteit, en voor de tipgever aanleiding me te vragen of dit soort precedenten ertoe kunnen leiden dat ook Artifical Intelligences (AI’s) zelfstandige rechtspersoonlijkheid kunnen krijgen.

Rechtspersoonlijkheid is het concept dat iets anders dan een mens dezelfde status krijgt. De bekendste voorbeelden zijn bedrijven en verenigingen: die bestaan volgens de wet geheel los van hun bestuurders, aandeelhouders, leden en andere mensen die baat hebben bij die organisaties. Het idee erachter is dat de organisatie zo de individuele personen erachter kan ontstijgen, onder meer doordat die niet automatisch aansprakelijk zijn voor eventuele fouten of schulden veroorzaakt door het bedrijf. (En ja, dat is dan ook precies het probleem met rechtspersonen als het uit de hand loopt.)

Rechtspersoonlijkheid ken je toe aan een object wanneer je wil dat deze zelfstandig aan het rechtsverkeer deelneemt. Deze entiteit moet bijvoorbeeld geld of goederen kunnen bezitten, claims kunnen indienen of juist kunnen dragen en vergoeden. Het is handig dat een vereniging een rechtspersoon is bijvoorbeeld, omdat deze zo los komt van haar bestuurders, en met eigen vermogen activiteiten kan opzetten (zoals een zaaltje huren of donaties ontvangen) voor hun doel. Je kunt die entiteit dan ook aan nadere regels onderwerpen: dit is het stemrecht, en als je activiteiten zus en zo zijn dan zijn donaties belastingaftrekbaar.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat rechtspersoonlijkheid altijd de manier is om entiteiten te beschermen. In Nederland zijn dieren bijvoorbeeld geen rechtspersoon, maar toch beschermd tegen bijvoorbeeld mishandeling: het is mensen verboden dieren onnodig pijn te doen. Met zo’n regel is er specifiek voor dat belang dan geen rechtspersoonlijkheid meer nodig. Optreden tegen vervuiling in rivieren kan ook op zo’n manier, stel strafbaar het loze van vuil in de rivier. Het voornaamste voordeel van rechtspersoonlijkheid zou zijn dat de schadeclaim op zo’n vervuiler nu in de portemonnee van de rivier zelf terecht komt, in plaats van als boete bij de staat in de algemene schatkist. Ook kan de rivier dan zelf kiezen wie aan te klagen, in plaats van afhankelijk te zijn van het Openbaar Ministerie dat wellicht andere prioriteiten kiest.

Zou rechtspersoonlijkheid voor AI’s interessant zijn? Dat komt dus neer op de vraag welke belangen of beschermingen we vinden dat zij moeten hebben in het rechtsverkeer. Wat zou een AI doen met een eigen vermogen, bijvoorbeeld? Hebben haar bestuurders/programmeurs stemrecht nodig, moet de AI boven deze mensen uit kunnen stijgen? Moeten ze worden beschermd tegen anderen die ze schade gaan berokkenen?

Een argument voor rechtspersoonlijkheid dat ik vaak zie is aansprakelijkheid voor schade berokkend door AI’s, zoals bij zelfrijdende auto’s. Wie de weg op gaat en mensen schade berokkent (bijvoorbeeld door een aanrijding), moet die schade vergoeden aan het slachtoffer. Maar wie moet dat bij een zelfrijdende auto? Dat probleem is opgelost als je de AI in de auto tot rechtspersoon verklaart: dan heeft deze eigen vermogen, een verzekeringsplicht en ga zo maar door waarmee schadeclaims opgevangen kunnen worden. Maar het heeft ook bijeffecten, zoals dat je bij een aanrijding waarbij de autonome auto schade lijdt, aan die auto de schade moet vergoeden.

Voor mij is een belangrijke overweging hoe zelfstandig de AI aan het rechtsverkeer meedoet. De huidige AI’s doen dat nauwelijks. Een beslisboom, chatbot of machine learning model vind ik nauwelijks zelfstandig opererend. Mijn AI NDA Lynn opereert weliswaar autonoom, maar volledig binnen de grenzen die ik heb getrokken in haar programmering. Ze kan niet eens leren van haar fouten, dat doe ik door nieuwe trainingsdata erin te stoppen. Een systeem dat wél zelf leert van gemeten feedback op eerder handelen zou ik eerder die kant op vinden gaan.

De argumentatie erachter zou dan zijn dat het op dat moment niet redelijk meer is dat de personen achter de AI nog verantwoordelijk gehouden worden voor hetgeen die AI doet. Na een flink aantal rondjes bijleren is die AI dan immers niet meer vergelijkbaar met het ding waarmee men begon. Dat zou zoiets zijn als wanneer mijn kat ontsnapt en een eigen leven begint op de Veluwe: is het beest dat daar na vijf jaar rondsluipt, nog wel `mijn’ kat te noemen? Verdien ik de schadeclaims wanneer het Wim zijn hond opvreet?

Tegelijk blijf ik zitten met het punt dat als het maar om één ding gaat, en dan ook nog eens aansprakelijkheid, er meer oplossingen zijn dan dit zware middel. Je kunt immers ook van de eigenaren eisen dat ze zich verzekeren, bijvoorbeeld. Of een wettelijke regeling over aansprakelijkheid opnemen in de wet die een andere oplossing biedt. Want het punt is wel, als je een AI tot rechtspersoon verheft dan mogen ze gelijk (vrijwel) álles dat mensen ook mogen. Dus ik denk dat je die route niet snel moet willen.

Arnoud

Afkomstig van de blog Internetrecht door Arnoud Engelfriet. Koop mijn boek!

Datum: vrijdag 24 november 2017, 08:14
Bron: Iusmentis Blog
Categorie: Internet en ICT
Tags: India, Leiden, Zuid-Holland

Gerelateerde berichten:

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.


Website by Web Chemistry