Vorstperioden in november zeldzaam

Vorige week maandag kwam het voor het eerst dit seizoen op uitgebreide schaal tot lichte vorst. Een vrij gebruikelijk fenomeen voor begin november. Langdurige vorstperioden zijn in deze tijd van het jaar echter nog zeldzaam te noemen. Toch is het in het in deze maand in het verleden soms al behoorlijk winters geweest.

Gemiddeld genomen komt het in november op het KNMI-hoofdstation in De Bilt op vijf dagen tot vorst. Van jaar tot jaar zitten er behoorlijke verschillen in dit aantal. Zo werden daar vorig jaar twaalf vorstdagen geregistreerd. In 1921 kwam het daar zelfs 22 keer tot vorst. In november 2009 daarentegen daalde de temperatuur helemaal niet tot onder het vriespunt.

Een beetje vorst tijdens een novembernacht is dus vrij gebruikelijk. Tot en met vandaag staat de teller in De Bilt op twee vorstdagen. Daarmee is bij lange na uiteraard nog geen sprake van een vorstperiode. Laat staan een koudegolf.

Officiële koudegolf nog nooit in november geregistreerd
De officiële tegenhanger van de hittegolf is de zogenaamde koudegolf. Deze is bij het KNMI gedefinieerd als een periode van minimaal vijf dagen waarop de temperatuur gedurende het hele etmaal onder het vriespunt blijft (ijsdagen), waarvan het op minimaal drie dagen tot een minimumtemperatuur van -10,0°C of lager komt. Dat dit een behoorlijk strenge definitie is, blijkt wel uit het feit dat in de afgelopen dertig jaar in De Bilt maar driemaal aan deze voorwaarde is voldaan.
Het is zelfs zo dat van alle 33 geregistreerde koudegolven sinds 1901 er geen van allen in november plaatsvond. Een wat mildere en beter bruikbare variant op de koudegolf is de term vorstperiode.

Laatste novembervorstperiode 19 jaar geleden
MeteoGroup hanteert de definitie van een vorstperiode als volgt: “een reeks van minimaal vijf dagen met een gemiddelde etmaaltemperatuur onder het vriespunt, waarbij de som van deze daggemiddelde temperaturen -16 graden of lager is”. Bij het KNMI wordt de term vorstperiode echter niet gebruikt.
Volgens deze definitie mag de temperatuur dus even boven het vriespunt uitstijgen, zolang de uiteindelijke gemiddelde temperatuur van die dag maar negatief blijft. De achterliggende gedachte van deze definitie is dat wordt verondersteld dat men op reguliere sloten kan schaatsen bij een aaneengesloten negatieve gemiddelde etmaaltemperatuursom van -16 of lager (proefondervindelijk bepaald). In de meethistorie is het in november viermaal tot een dergelijke vorstperiode gekomen. De laatste keer dat dit gebeurde is alweer 19 jaar geleden, in 1998. In dat jaar bleef de gemiddelde etmaaltemperatuur gedurende zes opeenvolgende dagen negatief. Op drie dagen kwam het kwik in De Bilt zelfs niet eens boven het vriespunt uit (ijsdagen). Indrukwekkend was de vorstperiode van eind november 1921. Hoewel deze net zo lang duurde als die in 1998, kwam het in De Bilt op maar liefst vier dagen tot -10,0 graden of lager. Op de 29e en 30e werd daar zelfs -15,0°C gemeten. Dit is nog altijd de officieel laagste novembertemperatuur die in ons land op een KNMI-station is geregistreerd.

Onzekere verwachting voor volgende week
Gisteren schreven we al over de komende winter, waarbij een standvastig koude winterperiode vooralsnog niet waarschijnlijk lijkt. Wel verwacht MeteoGroup dat tussen koude lagedrukgebieden boven Zuid-Scandinavië en overheersende hogedrukcentra nabij West- en Zuidwest-Europa, regelmatig een koudere noordweststroming in onze regio tot stand komt. De afgelopen dagen zinspeelden de weermodellen ook voor de komende week op een dergelijke kou-uitbraak met een gure noordwestenwind, (winterse) buien en ’s nachts soms lichte vorst. Echter zijn de meeste berekeningen aardig overstag gegaan. Slechts een handjevol modelberekeningen toont nog dit koudere scenario in de loop van volgende week. In circa 80% van de gevallen schakelen we in de tweede helft van volgende week over op een straffe zuidwestaanvoer met milde temperaturen. Dit komt doordat de lagedrukkern dan een stuk westelijker wordt ingetekend, waardoor de wind bij ons als het ware omklapt van noordwest naar zuidwest.
Een vorstperiode is hoe dan ook absoluut niet aanstaande, maar er zijn dus wel wat kansen op nachtelijke vorst later volgende week.

Bron: MeteoGroup
Foto voorpagina: archieffoto van Wim Huisman tijdens de laatste officiële koudegolf in februari 2012.

Gerelateerde berichten:

• Eerste officiële vorst van deze herfst in De Bilt (31/10/19 07:50)
• KNMI: November koud en somber [30 november 2010] (30/11/10 10:41)
• Regionaal eerste vorst van de herfst (20/10/18 13:24)
• Maandoverzicht van november (28/11/17 12:07)
• Septembervorst bijzonder (01/10/18 12:59)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.