Hitte en droogte slaan hard toe in Spanje

Droogte, hitte, veel minder water in de stuwmeren dan normaal en bosbranden, in Portugal met tijdens één brand 64 doden als gevolg: het Iberisch schiereiland wordt deze zomer hard getroffen door het weer. De klimaatverandering slaat toe, is er nu overal te lezen. En hoe ironisch: door het watergebrek stootten de elektriciteitsbedrijven de eerste maanden van 2017 ruim 50 procent meer aan CO2 uit dan vorig jaar in dezelfde periode, om aan de vraag te kunnen voldoen.

De laatste grote droogte in Spanje en Portugal was in 1995, nu ruim 20 jaar geleden. Feitelijk was de situatie toen nog nijpender dan nu. Met de stuwmeren destijds op een historisch laag niveau, leek een definitieve verwoestijning van het Iberisch schiereiland aanstaande. Maar het ging anders. In 1996 (toen we in Nederland nog eens een echte winter hadden) kwam de regen terug en werden de stuwmeren volledig gevuld. Een jaar later, Nederland beleefde zijn laatste Elfstedentocht (misschien wel ooit?) kwam er nog eens een vergelijkbare hoeveelheid bij. De problemen leken opgelost.

Niveau’s gaan weer omlaag
Daarna is de waterhoeveelheid min of meer op peil gebleven, al waren er natuurlijk fluctuaties. Sinds enkele jaren echter gaat het niveau in de stuwmeren weer omlaag. Het regent nog wel, maar niet meer voldoende om de daling in de hete en droge zomers helemaal op te vangen. De problemen nemen toe. Zo spelen de stuwmeren in Spanje een belangrijke rol in de elektriciteitsproductie. Verder drijft de drinkwatervoorziening voor het overgrote deel op het water dat in de stuwmeren ligt opgeslagen. In sommige gebieden zijn nu dan ook beperkingen op het watergebruik van kracht.

Weerkundig gezien heeft de afgenomen regenval ook zijn invloed. Zo wordt het moment waarop de bodem gedurende de zomermaanden compleet droog is steeds eerder en ook in een almaar groter wordend deel van Spanje en Portugal bereikt. Zodra de bodem droog is, verdampt er geen water meer. De instraling van de zon gaat dan helemaal in het oplopen van de temperaturen zitten. Boven een droge bodem wordt het veel gemakkelijker warm dan boven een bodem waar nog vocht in zit.

Bosbranden
Vaker hitte dus. En hitte verergert de droogte weer. En vergroot de kans op bosbranden. Er zijn er dan ook meer dan in de afgelopen jaren. Na de eerste vijf maanden stond de teller in Spanje op 3277 branden, tegen 2842 normaal. In totaal was een gebied ter grootte van 38.200 hectare bij de branden betrokken, tegen een gebied van 25.371 hectare normaal. En het ergste is: 95 procent van die branden is aangestoken. De rest wordt veroorzaakt door vooral blikseminslagen of andere oorzaken.

Extra hitte betekent dat de vraag naar elektriciteit toeneemt, omdat meer en meer mensen in Spanje en Portugal airconditioning in hun huizen installeren. Tegelijkertijd kan bij de stuwmeren minder elektriciteit worden geproduceerd, want er is minder water beschikbaar is. Om toch aan de vraag te kunnen voldoen, worden elektriciteitscentrales ingezet, gestookt op kolen en gas. En zo komt het tot extra uitstoot van CO2 om het geheel in goede banen te leiden. Als je bedenkt dat de kans groot is dat er een relatie is met klimaatverandering, is dat natuurlijk een redelijk ironische uitkomst.

Stapeling van effecten
Wat er nu in Spanje en Portugal gebeurt, is terug te voeren op een stapeling van effecten. Zo was het drie jaar geleden nog geen probleem als er een keer wat minder regen viel dan normaal. Nu is dat wel zo, omdat de waterpeilen in de stuwmeren inmiddels een stuk verder zijn gedaald. Tegenwoordig is er aan het begin van het jaar al minder water dan normaal, terwijl tot voor kort pas in de loop van het jaar tekorten begonnen op te treden. Dit jaar viel tot nu toe overigens ongeveer 13 procent minder neerslag dan normaal. Daarbij was de lente in Spanje in 2017 met een gemiddelde temperatuur van 15,4 graden ruim anderhalve graad warmer dan normaal. En de warmste lente sinds het jaar 1965.

Klimaatverandering
In de discussies over wat er in Spanje en Portugal nu allemaal gebeurt, wordt natuurlijk steeds vaker een verband met klimaatverandering gelegd. Hoewel de Spaanse weerdienst het te ver vindt gaan om alle extremen van dit moment één op één aan klimaatverandering toe te schrijven, passen de gebeurtenissen wel perfect in de 17 mogelijke gevolgen van klimaatverandering, die het Spaanse KNMI voor het Middellandse Zeegebied heeft geïdentificeerd en beschreven. Daaronder bevinden zich afnemende neerslaghoeveelheden, een toename van het aantal perioden met droogte en bosbranden en het vaker optreden van hitte extremen. En dat is precies wat nu gebeurt.

In een poging om de gevolgen van de klimaatverandering te beteugelen, worden her en der bossen aangeplant. Vaak is dat onbegonnen werk, omdat de jonge bomen in het hete zomers eigenlijk geen schijn van kans hebben, maar in het zuiden (in Andalusië) zijn op deze manier wel degelijk successen geboekt. Bosrijke gebieden houden water beter vast, maar vormen natuurlijk ook een risico vanwege de steeds weer optredende bosbranden. Een omslag in het denken van Spanjaarden en Portugezen over de natuur zou wellicht ook kunnen helpen. Dan zouden mogelijk minder branden worden gesticht.

Bronnen: MeteoGroup, El Pais.

Gerelateerde berichten:

• Met de winter bij ons kwam in Spanje en Portugal de regen (05/03/18 08:49)
• In Spanje en Portugal nu eindelijk zomer (12/06/18 10:24)
• Nauwelijks hitte-alarmen voor Spanje deze zomer (29/08/14 14:39)
• Extreme droogte in Spanje (12/10/17 15:47)
• Bosbranden (23/08/13 13:45)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.