Een boom als weerstation!

Het weerstation De Bilt meet ‘slechts’ sinds 1901 en dat is het oudste, door de Wereld Meteorologische Organisatie erkende weerstation in Nederland. Hoe komen we dan aan informatie van vóór het jaar 1900?

In het verleden zijn er perioden geweest van abrupte klimaatverandering. Het is moeilijk om deze perioden goed te onderzoeken, en tegelijkertijd is het ontzettend belangrijk. Wanneer we beter begrijpen wat er vroeger gebeurd is, des te beter kunnen we ook projecties maken voor de toekomst.

Het weer heeft (deels) onze geschiedenis bepaald
Van de afgelopen eeuwen is er allerlei data beschikbaar van de mens. Logboeken die op schepen werden bijgehouden. Krijgsjournaals die beschrijven dat aanvalsplannen uitgesteld werden vanwege de zware sneeuwval. Tolrekeningen en kasboeken van de trekvaart: wanneer er geen scheepvaart was, was dat te wijten aan ijsvorming op de rivieren. Jan Buisman heeft een uitgebreide analyse gemaakt van al deze bronnen, om duizend jaar weer te beschrijven in de lage landen. Veel informatie kwam van dagboeken en journaals en later, rond 1600, kwamen de eerste ontwikkelingen van thermometers en kwam er ander soort data bij kijken. Het weer heeft onze geschiedenis geregeld een draai gegeven. Zo beschrijft Jan Buisman dat Keulen op 30 mei 1942 platgebombardeerd werd omdat het oorspronkelijke voornemen, een bombardement op Hamburg, door het onweer boven die stad werd verhinderd.

Globale klimaatdata
We kunnen echter nog veel verder terug in de tijd kijken, bijvoorbeeld met behulp van ijskernen. Boringen van honderden meters diep, halen ijs naar boven van duizenden jaren oud. Daar kan een schat aan informatie uit worden afgelezen, zoals de concentratie van gassen in de atmosfeer en de temperatuur in die tijd. Dat soort boringen wordt bijvoorbeeld gedaan op Antarctica. Ondanks de vele en oude informatie die daaruit voortkomt, geeft het maar zeer beperkt informatie over het specifieke klimaat van Nederland in het verre verleden.

Regionale klimaatdata
Afgelopen maand is er in het Utrechtse Leusden een heel bijzondere vondst gedaan. Bij graafwerkzaamheden kwamen resten naar boven van een dennenbos. De bomen zijn ongeveer 13.000 jaar oud. Normaal gesproken vergaan bomen natuurlijk, maar het is compleet afhankelijk van de natuur of bomen bewaard blijven. Zo kunnen bomen compleet verstenen en miljoenen jaren bewaard blijven. Dan wordt de structuur bewaard en kun je na miljoenen jaren nog steeds de jaarringen terugzien.

Het bos bij Leusden is zo goed bewaard gebleven, omdat ze in een veenlaag terecht zijn gekomen. Onderzoekers denken dat ze in een storm zijn omgewaaid, in de veenlaag zijn geraakt en in korte tijd daarna door verstuivend zand zijn afgedekt. In totaal zijn 160 bomen gevonden. De dennenbomen waren zo’n 50 tot zelfs 167 jaar oud en kunnen van al deze jaren gedetailleerde informatie weergegeven over het klimaat in die tijd. De breedte van de jaarringen en de grootte van de cellen geven de geheimen prijs van de temperatuur en de regenval in de seizoenen van 13.000 jaar geleden.

Bijzondere vondst van een zeer interessante tijd
Zulke oude bomen zijn in Nederland uniek. De tijd waarin ze leefden, was klimatologisch gezien een interessante tijd waar we veel uit kunnen leren. Ongeveer 13.000 jaar geleden was het klimaat vrij zacht (het Allerød-interstadiaal). Daarop volgde in slechts een paar jaar tijd een razendsnelle afkoeling. Deze vondst gaat veel informatie geven over de milieueffecten van zo’n snelle afkoeling.

Bronnen: MeteoGroup, Scientias, cultureelerfgoed.nl, Jan Buisman (“Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen”)

Gerelateerde berichten:

• Zeer lokale hittegolf... (19/07/16 18:36)
• Warmste 25 februari ooit gemeten (25/02/19 13:35)
• KNMI waarschuwt voor sneeuw in noordoosten (01/01/10 17:57)
• Paaseieren eten op het ijs in 1845 (25/03/19 14:05)
• Decemberlente nog niet voorbij (18/12/19 11:46)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.