Noordpoolwarmte en winterkou

Nog steeds is het in het Noordpoolgebied zeldzaam warm voor de tijd van het jaar. Warmterecords worden niet gewoon verbeterd, ze worden volkomen aan gort geslagen. Afwijkingen van 20 graden ten opzichte van normaal blijven er optreden. Als direct gevolg van deze warmte kan het ijs in de Arctische wateren deze herfst maar moeilijk herstellen van het heftige smeltseizoen van de afgelopen zomer. Er ligt nu minder ijs dan ooit waargenomen.

Drie maal Frankrijk

Omdat er minder ijs ligt dan normaal (er is een ‘tekort’ van circa 2 miljoen vierkante kilometer ofwel 3 maal de oppervlakte van Frankrijk), kan warmte vanaf het deels open water de lucht erboven weer verwarmen. Het is een soort keten van processen die elkaar versterken. Een positieve feedback-loop zoals dat wel wordt genoemd in de wetenschap. De bizarre warmte komt goed tot uiting in de temperaturen op bijvoorbeeld Spitsbergen (op 80 graden NB) en het Russische Vize eiland (op 79 graden NB in de Karazee).

Innige relatie

Er is een directe relatie tussen temperaturen in de atmosfeer en de stroming. Op het noordelijk halfrond waait de wind gemiddeld evenwijdig aan de isothermen. Isothermen zijn lijnen die punten met een gelijke temperatuur met elkaar verbinden. De wind waait dus min of meer parallel aan deze temperatuurlijnen met de kou steevast aan de linkerzijde. Met een Noordpool die koud is zoals het hoort, met zeer strenge vorst boven een solide ijsmassa, levert dit een voorkeur op voor westelijke stromingen rondom de Noordpool. Hoe groter het temperatuurverschil met meer gematigde breedte, hoe sterker de westelijke stroming wil worden. Dit alles hangt samen met de relatie tussen luchtdruk en temperatuur. Op het kaartje van vandaag zien we de relatie mooi terug. Daar waar de temperatuurverschillen het grootst zijn (de gele lijnen dicht op elkaar liggen), zien we de sterkste winden.

Lussen en bochten

Op het Zuidelijk Halfrond zien we hetzelfde principe uiteraard. Rondom de extreem koude Zuidpool is een brede zone met sterke westelijke stromingen. Omdat de kou boven Antarctica veel beter geconcentreerd blijft boven het ijzige continent, zijn de westelijke stromingen op het Zuidelijk Halfrond doorgaans sterker en veel minder meanderend van aard dan op het Noordelijk Halfrond. Wat we deze herfst eigenlijk steeds zien, is dat de westelijke stroming relatief zwak is en zich vaak in grote lussen en bochten wringt. Meteorologen spreken ook van blokkades in de vorm van relatief stationaire hogedrukgebieden en lagedrukgebieden.

Temperatuurextremen

In een situatie met een sterk meanderende, of zelfs geblokkeerde westelijke stroming komt het tot grotere temperatuurextremen. Daar waar een lus naar het noorden is gericht, stroomt relatief warme lucht naar het hoge noorden. En daar waar de stroming juist van noord naar zuid gaat, kan relatief koudere lucht ver naar het zuiden afzakken. Het zijn patronen die in de winter soms fikse kou kunnen brengen in relatief zuidelijk gelegen gebieden. Iets dat doorgaans niet lukt als de westelijke stroming strak en sterk is.

Index onder nul

In de komende twee weken gaat de westelijke stroming zich opnieuw meer en meer in bochten wringen. Dat komt tot uiting in de sterk negatief wordende NAO-index. Deze index drukt in feite het geblokkeerd zijn van de westelijke stroming uit. Hoe negatiever de index, hoe minder er over is van de westelijke stroming op de Atlantische Oceaan. De index daalt de komende weken weer tot dik onder nul. Het levert in ons land komende week een oostelijke wind op. Maar bij gebrek aan kou op het Europese continent wordt het amper kouder. Overigens zien we tegen het einde van de maand een indicatie dat de index plotseling sterk oploopt.

Winter in december?

De vraag is en blijft, of het vreemde gedrag van de Noordpool zijn stempel blijft drukken op de westelijke stroming op onder meer de Atlantische Oceaan. Volgens berekeningen van het ECMWF zal de NAO-index ook in december de voorkeur hebben voor een negatieve waarde. Of dat de winter uiteindelijk in december wel een keer in beeld brengt, is voor als nog mogelijk maar niet zeker. Immers, een geblokkeerd patroon kan ook betekenen dat wij juist in een bocht van de stroming komen die van zuid naar noord waait. Iets dat eigenlijk de komende dagen ook gebeurt. Waardoor de temperatuur van zondag tot en met dinsdag weer ruim boven normaal uitkomt in eigen land.

Gerelateerde berichten:

• IJskrabber opzoeken en ijs-tekort (06/11/17 12:35)
• 3,5 miljoen in de min (13/11/16 10:30)
• Heet Spitsbergen, nat Spanje en Portugal (13/02/17 08:59)
• De Noordpool is in duisternis gehuld. (11/11/17 08:59)
• Ho Ho Hot! (24/12/16 08:11)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.