Vierde zachte winter op rij?

Vroeg winters weer behoort de komende weken wellicht tot de mogelijkheden, schreven we gisteren op deze site. Maar hoe gaat het daarna verder in de rest van de komende winter? Is daar al iets over te zeggen? We bekijken het in het verhaal van vandaag.

De drukverdeling op het Noordelijk Halfrond van dit moment is erg uitzonderlijk met een sterk hogedrukgebied (nu al) boven de Noordpool en eigenlijk in het hele gebied van de Arctische Oceaan bizar hoge temperaturen. In delen van het Poolgebied liggen de gemiddelden 15 tot 20 graden boven normaal. Op Spitsbergen ligt nog geen sneeuw, wat feitelijk ongekend is.

Combinatie van factoren
De warmte in het hoge noorden wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, zo was gisteren al te lezen. Het hogedrukgebied daar zorgt voor een warme bovenlucht die een sterke afkoeling in de net begonnen poolnacht tegenhoudt. Een sterk lagedrukgebied bij de Aleoeten pompt in het verre oosten veel warmte het Poolgebied in. Aan onze zijde was een hogedrukgebied boven Scandinavië er de oorzaak van dat zuidelijke winden via Spitsbergen veel warmte het Poolgebied in bliezen. Een gevolg van dit alles is dat er nu record weinig zeeijs is. Veel stukken van de Arctische Oceaan (vooral aan de randen) liggen nog open. Daar waar normaal ijs ligt, bevindt zich nu (relatief erg warm) zeewater. Dat heeft een grote impact op de temperaturen in het gebied.

Op het land juist koud
De andere kant van het verhaal is dat de relatief koude lucht die natuurlijk wel in het Poolgebied aanwezig is als gevolg van de relatief zwakke Poolwervel in Siberië en ook in Canada vrij gemakkelijk het land op stroomt. In beide regio’s is oktober de maand waarin zich een sneeuwdek begint op te bouwen. En in beide regio’s gaat dat dit jaar in een adembenemend tempo. Door de veel uitgestrektere sneeuwbedekking van dit moment dan normaal in Siberië is het daar op veel plaatsen kouder dan gebruikelijk, met afwijkingen in het binnenland tot soms 15 graden aan toe. In Canada zijn de afwijkingen van de temperatuur minder extreem, ook al ligt er ook hier duidelijk meer sneeuw dan normaal. Hier zien we vooral in het oostelijke derde deel afwijkingen omlaag.

Negatieve AO-index
Bij de drukverdeling van nu hoort een sterk negatieve AO-index (Arctische Oscillatie, een maat voor de drukverdeling in het Poolgebied). De NAO-index (Noord Atlantische Oscillatie, een maat voor de drukverdeling op ons deel van de Atlantische Oceaan) was tot nu toe steeds neutraal tot licht positief. Hoewel er regelmatig aanwijzingen zijn dat ook de NAO-index negatief wordt (met hogedruk in noorden en lagedruk verder naar het zuiden), is dat tot nu toe nog niet echt gebeurd.

Poolwervelsplit
Als factoren die de drukverdeling van nu aanwakkeren, moeten we de poolwervelsplit noemen, die zich nu in de stratosfeer boven het Poolgebied afspeelt (zie het verhaal van gisteren). Verder speelt de zwakke La Niña die zich op dit moment langs de evenaar tussen Peru aan de ene kant en Australië/Indonesië aan de andere kant lijkt in te stellen, mogelijk een rol. Andere invloeden zijn het ontbreken van zoveel zeeijs in het Poolgebied, de snelle opbouw van het sneeuwdek in Siberië en Canada , de warme Atlantische Oceaan en een bel met warm zeewater ten zuidwesten van Alaska.

Koude winter dus?
Dat gaat naar een koude winter toe, zou je zo nu zomaar kunnen zeggen. Toch staat dat allerminst vast. Het patroon, zoals zich dat nu heeft ingesteld, is nog lang niet stabiel. Omdat de dagen de eerste bijna twee maanden nog een stuk korter worden, koelt de atmosfeer op het Noordelijk Halfrond verder af. De temperatuurverschillen tussen het Arctische gebied en de gebieden rond de evenaar nemen daarbij toe, de straalstroom wordt hoe dan ook sterker en uiteindelijk kan de druk die daardoor op het patroon van dit moment wordt uitgeoefend zo sterk worden dat het alsnog uit elkaar wordt geslagen. En dat is nu precies wat voor de komende winter wordt verwacht.

Ontwikkeling van nu was verwacht
De overgang naar een sterk negatieve AO-index, zoals die zich de afgelopen weken heeft afgespeeld, was in lijn met lange termijnverwachtingen zoals die er vanaf de afgelopen zomer al lagen. Het idee is nu dat het patroon van dit moment zo sterk staat (ook door de poolwervelsplit van nu) dat het in grote lijnen ook de komende novembermaand nog wel zal overleven. Voor de periode daarna wordt het aantal factoren dat op een omslag van de AO-index naar een positief regime en daarmee het doorbreken van een sterke westcirculatie wijst steeds groter. Mogelijk speelt de omslag zich al later in november af, waarschijnlijk in december. Vooral voor januari en in iets mindere mate februari zijn de aanwijzingen voor een westcirculatie de laatste tijd alleen maar groter geworden.

Het lijkt op de afgelopen winter
Veel van de factoren, die tijdens de komende winter een rol lijken te gaan spelen, waren er de afgelopen winter ook. En we weten hoe het toen is afgelopen. Zo is de QBO-index (gekoppeld aan een windregime hoog boven de evenaar), de afgelopen winter sterk positief en nu weer (hij heeft zijn negatieve fase voor het eerst sinds we weten nagenoeg overgeslagen) een sterke aanwijzing voor een westcirculatie, zo blijkt uit vergelijkingen met het verleden. Ook andere factoren (de La Niña, het warme water ten zuidwesten van Alaska, een watertemperatuurverdeling in het gebied van Indische Oceaan en het verschil in luchtdruk tussen ons deel van Europa en Rusland) wijzen op het op handen zijn van een omslag naar een positieve fase in de AO- en de NAO-indices, op zijn laatst vanaf januari.

ECMWF en CVS
De verschillende computercentra, die zich met lange termijnverwachtingen bezig houden, hebben ook al aan de situatie gerekend. Het grappige is dat de twee belangrijkste centra, het Amerikaanse en het Europese, elkaar tegenspreken. Het Europese model zit op het aanhouden van de Noordelijke hogedruk, eigenlijk de hele winter, overigens zonder dat het in Europa echt koud wordt (ook boven Rusland wordt hogedruk betekend met daar zuidelijke winden en de aanvoer van warmere lucht). Het Amerikaanse model gaat voor een sterke westcirculatie, met de bijbehorende natte en zachte weersomstandigheden. De nadruk lijkt hierbij op december en januari te liggen.

Het weer beslist
Het grappige is dat voor beide patronen wel iets te zeggen is. Want het kan natuurlijk gebeuren dat het patroon van nu sterker en stabieler is dan gedacht en bij voorbeeld er ook een deel van december en januari bij pakt, zoals in de winter van 2010-2011 gebeurde. Dat leverde toen een zeer koude en sneeuwrijke decembermaand op. De andere kant van het verhaal is dat het Amerikaanse model gelijk heeft. In dat geval is het patroon van nu van snel voorbijgaande aard. En krijgen we mogelijk al op korte termijn met een doorbrekende westcirculatie te maken. En gaan we op voor de vierde zachte winter op rij. Het is aan het weer om het straks allemaal te laten zien.

Bron: MeteoGroup, WCS.

Gerelateerde berichten:

• Heet Spitsbergen, nat Spanje en Portugal (13/02/17 08:59)
• Derde hittegolf op de Noordpool deze winter (15/02/17 11:07)
• Sneeuwbedekking noordelijk halfrond bijna recordgroot (02/11/16 08:32)
• Terrasjesweer zo vroeg in het jaar, normaal? (09/03/14 13:25)
• Ho Ho Hot! (24/12/16 08:11)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.