Wat is internetrecht nu eigenlijk? #VrijMoReFi

Al sinds 2007 blog ik over internetrecht, maar ik ben er nog steeds niet over uit: wat is internetrecht nu eigenlijk? Het fascineert me dat zo’n bekende term geen definitie heeft, en dat mensen niet weten hoe het in te vullen. Ik had er in 2013 al eens over geblogd, maar eigenlijk kwam ik daar ook niet echt tot een definitie. In het kader van de nieuwe rubriek VrijdagMorgenRechtsFilosofie Een nieuwe poging!

Termen komen meestal uit de praktijk boven borrelen. Zo ook in het recht. Dat is ondertussen zó breed dat niemand kan stellen alles ervan te weten. Specialisatie is onvermijdelijk. Hij doet arbeidsrecht, zij zit in het strafrecht, mijn buurman focust op contractenrecht en het privacyrecht is sterk in opkomst. Een rechtsgebied is dus een stukje van het recht dat speciale aandacht verdient, en dat af te bakenen is aan de hand van een centraal onderwerp.

Internetrecht draait om internet (of computers, zeker als we het ICT-recht noemen) en dat verdient aandacht, daarom is er internetrecht. Internetrecht is volgens die visie eenvoudigweg al het recht waarbij internet (of computers) een belangrijke rol speelt. Computervredebreuk is in die visie dus internetrecht, maar iemands hersens inslaan met een laptop (of wurgen met een netwerkkabel) is dat niet. Computervredebreuk kun je per definitie alleen plegen met een computer en/of internet, terwijl wurging met elk flexibel ding zou moeten kunnen.

Maar is dat genoeg? Neem ransomware, het recente fenomeen waarbij iemands bestanden via encryptie in gijzeling worden genomen en de sleutel na betaling van enkele honderden euro’s in bitcoins wordt verstrekt. Dit is in de kern niet anders dan een andere gijzeling – ik heb je paard, laat 300 euro achter in de prullenbak achter het standbeeld – met een technisch verbeterde uitvoering en meer bescherming voor de ontvoerder. Waarom noemen we dat dan toch cybercrime, internetcriminaliteit? Waarom is dit meer dan gewoon strafrecht met een toevallige technische slimme delictsuitvoering? Als inbrekers ineens doorkrijgen dat je een cilinderslot met een tang kunt lostrekken, dan noemen dat niet ineens slotenrecht. Hooguit krijgt de techniek een naam – in dit geval de Bulgaarse methode – maar het blijft gewoon inbreken. Internetadvocaat Remy Chavannes roept dan ook al jaren dat “[de term] `technologie en recht’ vooral een tijdelijke wachtkamer is voor ontwikkelingen die nog niet door hun eigen rechtsgebied zijn opgehaald.”

Oftewel, het is internetrecht omdat internet heel nieuw is en we daarom nog niet weten hoe het internetaspect van de zaak te wegen. Bahco’s kennen we, dus een slot slopen met een bahco is geen nieuw recht, zelfs niet als dat slopen binnen het strafrecht nieuw is. Internet, bitcoins en encryptievirussen kennen we niet, dus een bestand gijzelen met een encryptievirus en betaling in bitcoins eisen is iets nieuws en dat noemen we dan maar cybercrime. Over twintig jaar is dit heel normaal en dan heet het gewoon weer gijzeling of afpersing.

Ook het belang voor de maatschappij weegt mee. Onder juristen verplicht is dan de term paardenrecht, uit de lezing The law of the horse (pdf) van Amerikaanse rechter Frank Easterbrook. Dat zit zo. Natuurlijk geldt de wet ook bij dingen die paarden betreffen (aansprakelijkheid voor een op hol geslagen paard, of conformiteit bij een gekocht paard). En er zijn vast juristen gespecialiseerd in het recht rond paarden. Maar daarmee spreken we nog niet van paardenrecht. Waarom niet? Ik denk dat dat hem zit in de impact, het belang. Paardenrecht heeft weinig impact op de samenleving, zo weinig dat het daarom evident geen eigen rechtsgebied hoeft te hebben. Terwijl, noem eens een onderwerp, het arbeidsrecht wél een eigen rechtsgebied is. Ontslagen worden, geen bonus krijgen of zelfs maar je vakantieverzoek zomaar geweigerd krijgen: die vraagstukken raken buitengewoon veel mensen en dat kan erg zwaar vallen. Daarom verdient dat deel van het recht wel een eigen rechtsgebied.

Is internetrecht een vorm van paardenrecht? Niet volgens onze eigen internetrechtprof Arno Lodder. Internet verdient zijn eigen rechtsgebied, want Internet past in het rijtje voedsel en drinken, een eerste levensbehoefte waar vrijwel niemand meer zonder kan. Dat maakt het belangrijker dan paarden, en fundamenteler dan regels over het slopen van sloten. Nog verder gaat de Amerikaanse jurist Lawrence Lessig. Hij ziet (pdf) het internet als een fundamentele vernieuwing in de maatschappij, zo groot en zo belangrijk dat ook het recht erdoor verandert. De software en infrastructuur van internet veranderen onze normen en waarden, en die liggen ten grondslag aan het recht. Daarom is internetrecht meer dan alleen de regeltjes over internet, er gebeurt iets heel fundamenteels waar het recht wat van moet vinden. “[M]ore than law alone enables legal values, and law alone cannot guarantee them.” Daarom verdient internetrecht onze onverdeelde aandacht.

Volgens mij zit het in een combinatie van beiden. Internet -of iets breder, de ICT- is niet alleen (vrijwel) een levensbehoefte, het is ook uniek in dat men heel veel ruimte heeft om zelf de regels te maken. En dan bedoel ik niet alleen EULA’s waarin staat hoe je je moet gedragen. Huisregels heeft ieder café. Nee, het gaat om de achterliggende infrastructuur, de wijze van inrichting van de diensten. Die bepaalt wat je wel en niet mag. Code as law, zoals Lessig dat ooit formuleerde. En dát is echt uniek.

Neem spam, de ongewenste reclame die de bulk van het mailverkeer vormt. Hoewel daar zeker wettelijke regels over zijn, is de regulering primair technisch: spamfilters analyseren berichten en concluderen op inhoud en volume of iets spam is en in de map Ongewenste mail (of /dev/null, afhankelijk van het platform) terecht moet komen. Soms zijn de daarbij gebruikte heuristieken te herleiden tot expliciete regeling. Zo hanteert het bekende Spamhaus een definitie met twee punten: de mail is bulk, niet gericht op de ontvanger, en de ontvanger heeft er geen consent, toestemming voor gegeven.

Steeds vaker echter wordt de analyse uitgevoerd door zelflerende systemen, waarvan zelfs de auteur niet meer kan zeggen waarom ze beslissen wat ze beslissen. Iets is niet spam omdat Viagra in de onderwerpregel staat, maar omdat het Bayesiaanse filter het meer vindt lijken op eerder ontvangen spam dan op legitieme mail. Maar waarom? De computer knows it when it sees it. Dat is iets dat eigenlijk alleen binnen het internet- of ICT-recht gebeurt, en dát rechtvaardigt toch zeker wel een apart rechtsgebied.

Volgende week: wat is dat internet dan eigenlijk, als het zo belangrijk is voor onze maatschappij?

Arnoud

Afkomstig van de blog Internetrecht door Arnoud Engelfriet. Koop mijn boek!

Gerelateerde berichten:

• Twee aankondigingen: (1) ITenRecht.nl (2) Mijn boek (17/09/10 08:52)
• Wat is internetrecht nu eigenlijk, poging 3735928559 (21/12/18 08:14)
• Torrent dit boek (20/03/10 08:53)
• Gastbloggers gezocht, en onderwerpen voor mijn nieuwe boek! (16/06/16 08:09)
• Ook ICT-jurist worden? Doe de ICTRecht Academy! (04/10/18 08:12)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.