De scheur in de dijk bij Ochten (1995)

Het is vandaag, 1 februari 2015, precies 20 jaar geleden dat de bewoners van Ochten ( gemeente Neder-Betuwe in Gelderland) van hun burgemeester Zomerdijk de opdracht kregen om binnen 3 uur het dorp te verlaten. De dijkgraaf van het waterschap constateerde op woensdagochtend dat de scheur in de dijk het niet lang meer zo houden. Als de dijk zou doorbreken, zou er een waterstroom van 10 meter hoog met enorme kracht huizen inclusief bewoners verzwelgen. Het dorp was wereldnieuws.

Grootste evacuatie uit de recente Nederlandse geschiedenis

Op 31 januari 1995 en in de dagen daarna werden 250.000 mensen, variërend van vijf dagen tot twee weken, verplicht uit grote delen van het　Rivierenland geëvacueerd vanwege de gevaarlijk hoge waterstand van de　Rijn, Maas en de Waal. In het geval dat de dijken daadwerkelijk waren doorgebroken, zouden vele plaatsen in de Betuwe, de Bommelerwaard en het Lang van Maas en Waal tot ongeveer vijf meter onder water zijn komen te staan. Concreet betekent dit dat van veel huizen minimaal de eerste twee verdiepingen onder water zouden zijn komen te staan. In Nederlands-Limburg kwam het inderdaad tot overstromingen in de periode tussen 22 en 28 januari. Vooral Itteren en Borgharen werden (evenals in 1993) zwaar getroffen.

Hoogwater

In januari 1995 kwam het in de Rijn, de Maas en de Waal tot extreem hoge waterstanden. Sneeuwsmelt in de Alpen, extreme regenval in de Alpen, maar ook verder stroomopwaarts in het Ruhrgebied en een verzadigde bodem waren factoren die bijdroegen aan een extreem hoge waterstand. De verwachte hoge waterstanden werden berekend door Rijkswaterstaat in samenwerking met het KNMI. Een speciaal rekenmodel waarin de hydrologie van de rivieren gecombineerd werd met neerslagberekeningen in het brongebied gaven aan dat de hoogste waterstand bij Lobith zou uitkomen boven de 16,50 meter boven NAP. De hoogste stand van de Rijn bij Lobith bereikte op 31 januari een topstand van +16,68 meter boven NAP. De Waal ging naar +7,43 meter bij Zaltbommel.

Scheur

Tijdens de toppiek van het water werd het scheepvaartverkeer op de Rijn en de Waal stilgelegd zodat golven veroorzaakt door boten niet over de dijken zouden heen gaan. De waterschappen controleerden 24 uur per dag de sterkte van de dijken. De dijk van Ochten had al en zwakke plek. Door de druk van het vele water werd de scheur in de dijk zo kritiek dat de dijkgraaf op woensdagochtend 1 februari uiteindelijk aan de burgemeester van Ochten moest meedelen dat de ze niet meer voor de veiligheid konden instaan.

Ingrijpend

Voor de inwoners van Ochten kwam de mededeling dat er verplicht geëvacueerd moest worden heel kort voor het moment dat men daadwerkelijk het gebied uit moest zijn. Met man en macht, met medewerking van brandweer, politie en het leger werden eerst de ouderen en de zieken verplaatst. De meeste mensen vertrokken zelf naar opvangcentra elders in het land. Tijd om al hun bezittingen veilig te stellen was er niet. Velen vertrokken slechts met een tasje kleding. Dit was een ingrijpende gebeurtenis die ook nu nog invloed heeft op het leven van de bewoners. Niet alleen de dreiging en de spanning staat de mensen bij, ook de saamhorigheid. Tijdens de evacuatie hielp iedereen elkaar. Ook de dieren moesten worden geëvacueerd. Boeren werden geholpen hun vee (koeien, varkens en kippen) bij andere boerderijen in de buurt onder te brengen.

Kikvorsmannen

Intussen werd er door het leger gewerkt aan de versterking van de dijk. Aan de kant van het water werden onder het waterniveau ondanks de sterke stroming kunststof matten aangebracht. Aan de andere kat van de dijk werden tonnen zand gestort om tegendruk te geven.

Monument

Uiteindelijk weten we dat de dijk het heeft gehouden en de bewoners na een paar dagen weer konden terugkeren naar hun dorp. Gisteren werd op de dijk bij Ochten op initiatief van de bewoners (de Dorpstafel) een monument onthuld ter nagedachtenis aan deze roerige periode in de geschiedenis van Ochten. Intussen is er veel gebeurd. Dijken zijn verzwaard, uitwaarden zijn uitgegraven en nevengeulen zijn aangelegd om het water in de rivieren meer ruimte te geven. Dit alles in het kader van de veiligheid. De noodzaak om het rivierengebied te herstructureren wordt gecombineerd met het aanleggen van meer natuur en recreatiegebieden. Ook de komende jaren wordt er gewerkt om de dijken te versterken. Onderaardse zandstromen kunnen dijken zo maar verzwakken. Door opwarming van de aarde zullen er in de toekomst steeds vaker piekbuien vallen in het brongebied waardoor hoogwatersituaties steeds vaker zullen voorkomen. Het monument op de dijk bij Ochten moet de inwoners van het rivierengebed ook bewust maken van het feit dat zij weliswaar in een prachtige omgeving wonen, maar dat in tijden van hoogwater ook een gevaarlijke omgeving kan zijn. Op de website overstroomik.nl kun je lezen hoe hoog het water in jou stad of dorp komt, als de dijken doorbreken en hoe je je kunt voorbereiden op zo’n ramp in de toekomst.

Margot Ribberink

Bronnen: MeteoGroup, Rijkswaterstaat

Gerelateerde berichten:

• Als het water stijgt... (29/09/14 11:38)
• Ontruiming in Venlo voor demontage bom (06/06/10 05:59)
• Waterschap stelt boze bewoners ultimatum (07/05/10 18:07)
• Evacuaties door bosbrand Bergen (16/09/09 20:40)
• Bewoners Bakel uit huis om vliegtuigbom (09/05/10 07:33)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.