Nieuwjaarstoespraak van Burgemeester Eberhard van der Laan, uitgesproken op 1 januari 2015 in de Stadsschouwburg

Dames en heren,

Voordat ik aan mijn toespraak begin kijk ik even terug op de jaarwisseling. Die is rustiger verlopen dan vorig jaar, met minder incidenten en minder aanhoudingen. Terwijl er wel meer, vooral buitenlandse, bezoekers op straat waren. De inperking van de afsteektijd van vuurwerk tot 18.00 uur lijkt geslaagd. Volgens de politie was er duidelijk minder vuurwerkoverlast.

Eén smetje noem ik wel. De ambtswoning werd beklad. Naast een grote hoofdletter A met een cirkel erom stond onder andere: you’re an asshole. Ik wist niet dat de onvrede van de Ambtenaren over de scheurkalender als kerstpakket zo diep zit.

Dames en heren,

‘En dan zeggen ze dat we in de grote stad langs elkaar heen leven’.

Dat verzuchtte mijn kabinetschef deze zomer. We waren op de terugweg van een bezoek aan nabestaanden van slachtoffers van het neergeschoten vliegtuig in de Oekraïne. Overal waren in trapportieken monumentjes opgericht door de buren. Natuurlijk snelden overal familie en vrienden toe, maar ook leden van de sportclub, collega’s van het werk en onbekenden. De saamhorigheid in Nederland én in Amsterdam maakte diepe indruk.

2014 was sowieso een bewogen jaar. De conflicten in Gaza, Syrië en Irak hadden hun weerslag op Nederland en Amsterdam.

Stad als mozaïek: verbinden en beschermen/grenzen stellen

Vroeger was de wéreld een mozaïek, van vele nationaliteiten, culturen en religies. Nu, door de globalisering, is elke grote stad zo’n mozaïek. Dat geldt in het bijzonder voor een internationale stad als Amsterdam. En door de informatisering, internet en sociale media, is de import van gebeurtenissen en conflicten elders in de wereld een kwestie van seconden en escaleren verhoudingen daardoor heftiger. In deze ontwikkelingen zit kwetsbaarheid maar daar zit ook onze kracht. Het gevaar bestaat dat we de risico’s die aan het mozaïek kleven zó beperken, dat we tegelijk het mes zetten in de voordelen van onze open, internationale stad. Hier wil ik vanavond over spreken. Aan de hand van twee belangrijke waarden van onze stad: vrijheid en het aantrekkelijke leefklimaat.

Dames en heren,

Een paar jaar geleden zorgde het conflict tussen Turkije en de Koerden voor een gespannen sfeer in Amsterdam. Afgelopen zomer brachten de opmars van IS en de oorlog in Gaza nog heftiger spanningen. Ieder mag trots zijn op zijn afkomst en je mag die trots ook uitdragen. Ieder mag vanzelfsprekend ook zorgen hebben over wat elders mensen overkomt met wie hij een nationale, culturele of religieuze band voelt. Maar dat moet niet ten koste gaan van anderen. Er waren deze zomer veel signalen van joodse Amsterdammers die zich hardop afvroegen of het tijd wordt om te emigreren. Niemand zou vrees moeten hebben om te zijn wie hij is of wil zijn. Hoe oneens we het soms misschien ook zijn, we zijn hier in de eerste plaats allemaal Amsterdammers.

Daarom is het zo nodig om inwoners te verbinden in Amsterdam, door naar elkaar te luisteren en met elkaar te praten. Maar het is ook nodig om te beschermen en daartoe grenzen te stellen. Hier géén hakenkruizen of Hitlergroeten. Op bescherming hebben alle Amsterdammers recht. Ook gays die stelling nemen tegen de anti-homo-propaganda-wet in Rusland, net zo goed als Marokkaanse Amsterdammers tegen het beruchte ‘minder’.

Er zijn talloze Amsterdammers, jong en oud, die zich inspannen voor vreedzame verhoudingen in de stad. Zoals Lody van de Kamp en Said Bensellam, en alle anderen die bijvoorbeeld hielpen bij de renovatie van de Joodse begraafplaats in Zeeburg. ‘Amsterdam is van iedereen’ is ook hier een prachtig motto van de nieuwe gemeenteraad.

Bij het bestrijden van onverdraagzaamheid moet je waken voor het gevaar zelf onverdraagzaam te worden. De vrijheid van meningsuiting en religie is een groot goed, in onze samenleving misschien wel het allergrootste. Die vrijheid vormt het karakter van onze stad. Amsterdam is niet alleen de mooiste stad ter wereld, ook haar open en betrokken mentaliteit geeft haar een ongeëvenaarde schoonheid. Dat geldt voor Nederland als geheel net zo goed. Verliezen we die openheid, dan verliezen we ons karakter. En denk maar niet dat onze economie dan onaangetast blijft.

Economie: kooplieden die verantwoordelijkheid voelen en nemen

Openheid is verbonden met koopmanschap. Mensen en bedrijven in het buitenland zijn niet alleen geïnteresseerd in bijvoorbeeld Schiphol, de belastingfaciliteiten en de schoonheid van onze stad, ze worden ook aangetrokken door ons vrijzinnige en open klimaat. Mede daardoor trekken mensen al eeuwen van heinde en verre naar Amsterdam, voor een beter bestaan in élk opzicht.

Juist hier plukt Amsterdam de vruchten van globalisering. Tegenwoordig kan iedereen werken en wonen waar hij of zij dat wenst. Vestigingsbeleid van bedrijven wordt ook gedreven door informatisering. Een verbonden stad als Amsterdam profiteert dan des te meer.

Ons mozaïek schept dus niet alleen kwetsbaarheid maar is ook een grote motor achter het succes.

Kooplieden zijn een belangrijk deel van het mozaïek, juist omdat ze - uit welbegrepen eigenbelang - oog hebben voor anderen in dat mozaïek en achteróm kijken. Ondernemers hebben zich door de eeuwen heen ingezet voor gezondheid, scholen, huizen, musea, schouwburgen enzovoort. Ook die saamhorigheid maakt indruk. Vorig jaar werd me gevraagd of ik, in navolging van de New Yorkse burgemeester De Blasio, de strijd wilde aangaan met de ‘elite’. Nee, natuurlijk doen we dat niet, simpelweg omdat de elite in Amsterdam al eeuwenlang een verantwoordelijke, aanspreekbare partner is.

Onze economie zit in de lift, zeker in Amsterdam. Dat voelen we en het blijkt ook uit een recent rapport van Price Waterhouse Coopers. Dat beoordeelt Amsterdam, na Londen, New York en Singapore als vierde aantrekkelijke vestigingsstad van de wereld. Ook die fraaie vierde plek hangt samen met het mozaïek van de stad dat zich weer verder ontplooit dankzij de globalisering en informatisering. Groei en zelfvertrouwen gaan goed samen, maar groei en tevredenheid niet. Het PWC-rapport reikt ons serieuze punten voor verbetering aan: de bereikbaarheid die onder druk staat, de vele regels die het lastig maken een onderneming te starten en het jonge talent in de wereld dat nog moeilijk aan de Amsterdamse universiteiten te binden is.

Druk op en in de stad; balans en verantwoordelijke hoofdstad

Dat brengt mij op het tweede voorbeeld. Groei mag nooit een doel op zichzelf zijn. De afgelopen jaren is door veel Amsterdammers steeds meer aandacht gevraagd voor de drukte en schaarste in de stad. We mogen ook in dit opzicht niet ten onder gaan aan ons succes: de stad is er primair voor zijn inwoners. Niemand kan er omheen dat het steeds drukker wordt in het centrum, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld rondom festivalterreinen. Jaar na jaar komen er meer mensen in Amsterdam wonen. Jonge gezinnen blíjven hier. Toeristen uit alle windstreken willen onze grachten en musea bezoeken. De toenemende drukte is echt een probleem, maar ook wel een luxeprobleem. Veel krimpgemeenten in Nederland, nee, álle gemeenten in Nederland, zouden ons probleem graag hebben. Die drukte is gevolg van het succes van onze economie. De voordelen zien we terug in werkgelegenheid, onder hoog- én laagopgeleiden, en in een voorzieningenniveau van musea, culturele instellingen en evenementen van wereldniveau. Maar we zien ook de nadelen: drukte in de winkelstraten, volle fietspaden en parkeerplaatsen, woningen die verdrongen worden door hotels. De hinder die door evenementen ontstaat. Maar een stad met zelfvertrouwen raakt daarvan niet in paniek. We kunnen dat probleem namelijk samen oplossen. Zo efficiënt mogelijk omgaan met de steeds schaarser ruimte is wat ons als Raad en College de komende jaren te doen staat. Voor een goede balans in de stad waar bewoners, bedrijven en toeristen van blijven genieten.

Het is niet alleen aan Amsterdam om internationale bedrijven, toeristen, congressen en evenementen in Nederland plek te bieden. We willen een verantwoordelijke hoofdstad zijn en andere gemeenten helpen waar we kunnen. Denk aan de jaren zeventig en tachtig, toen de grote steden leegliepen, en de rest van Nederland hen hielp om er weer bovenop te komen. Wij staan ‘in de schuld’. De stad is bovendien de huiskamer van heel Nederland. Ik kreeg een boze brief over de gemaakte keus van stenen op het Damrak. Die brief kwam uit Emmen! Zijn we een verantwoordelijke hoofdstad, dan zal ons ook worden gegund om samen met wereldhaven Rotterdam het internationale visitekaartje van Nederland te zijn. Zij de goederen, wij de mensen.

Meer woningen

De toenemende drukte in onze stad heeft ook zijn weerslag op het vinden van een geschikte woning. Het goede nieuws is dat in 2014 weer meer dan 5000 nieuwe woningen in aanbouw zijn genomen. Laten we de komende jaren de ambitie koesteren om met alle creativiteit te zorgen dat de termen ‘woning’ en ‘nood’ niet automatisch aan elkaar gekoppeld worden als we spreken over Amsterdam. Op dat gebied moeten we níet in het voetspoor van Londen en New York treden. Zodat onze woningen níet zo maar worden omgezet in hotels of dure appartementen. Zodat Amsterdam nooit een stad van alleen toeristen en rijken wordt. Ook hier geldt dat we niet ten onder mogen gaan aan ons succes. Amsterdam is van iedereen, is de opgave waar we hard aan zullen werken, elke dag weer.

Onze openheid

Dames en heren,

Samenvattend: de vruchten van globalisering en informatisering maken Amsterdam nog meer tot een mozaïek van nationaliteiten, culturen en religies, waarin iedereen met de wereld verbonden is en alles snel gebeurt. Daarin schuilt een kwetsbaarheid, maar ook onze kracht. We gaan níet ten onder aan ons succes, door vrijheid te bieden zonder te beschermen en grenzen te stellen, door onze stad te laten overlopen met drukte of door een stad voor alleen maar toeristen en rijken te worden.

Onze blik zal altijd op de krácht van het mozaïek gericht blijven.

Nooit zullen we het mes zetten in de voordelen van onze open en internationale stad. Te weten: saamhorigheid om leed en achterstand te verzachten, vrijheid om te kunnen zijn wie je bent, en ondernemerschap voor groei en dynamiek. Kortom, laat niemand meer zeggen dat we in deze grote stad langs elkaar heen leven.

Dan zijn we niet alleen de mooiste en fijnste stad van de wereld, dan blijven we dat ook. En wie weet krijgt ons mozaïek dan voor de derde keer in de geschiedenis een gouden randje.

Graag wens ik namens het stadsbestuur iedereen buiten en in deze zaal een gelukkig 2015.

Gerelateerde berichten:

• Nieuwjaarstoespraak van Burgemeester Eberhard van der Laan, uitgesproken op 1 januari 2015 in de Stadsschouwburg (01/01/15 19:19)
• Jaarwisseling kent nog weinig incidenten (01/01/10 03:56)
• Dames en heren in de dop zamelen geld in (01/04/11 11:16)
• Geen grote overlast in nieuwjaarsnacht (01/01/10 09:31)
• GTST-dames jaagden op ONM-heren (07/02/15 09:37)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.